Jacy jesteśmy? Silne i słabe strony społeczeństwa polskiego

Ostatnie osiem lat zdecydowanie zmieniło polskie społeczeństwo. Uczyniło je bardziej obywatelskim – a przez wiele dekad socjologowie i psycholodzy powątpiewali w naszą obywatelskość. 2023 był rokiem spektakularnego przełomu, ale akty protestu pojawiły się już po pierwszych autorytarnych poczynaniach rządzącej prawicy. Dla wielu państwo stało się opresyjne.

Młoda zmiana – O wpływie młodych na wynik polskich wyborów parlamentarnych w 2023 roku

Mając na uwadze dotychczasowe relacje pomiędzy elitami rządzącymi a młodym pokoleniem wyborców, trudno nie ulec wrażeniu, że utrzymanie tego poparcia na stałym i wysokim poziomie będzie poważnym wyzwaniem dla nowej koalicji rządzącej. Sprostanie mu może być jeszcze trudniejsze ze względu na fakt, iż w nowym Sejmie będzie brakowało młodzieżowej reprezentacji. To wyjątkowo zadziwiające.

Kultura podległości

Jarosław Kuisz, podczas uniwersyteckich wykładów, a potem w jednej ze swoich książek, podzielił rodzimą populację na żyjących w kulturze podległości (urodzonych między 1795 a 1989 r.) i urodzone po 1989 r. pokolenie niepodległego państwa polskiego. Nie zgadzam się z takim podziałem. Ci drudzy sami niczego jeszcze nie dokonali, najstarsi ledwie przekroczyli „trzydziestkę”.

Trzy lekcje z wojny w Ukrainie

To inna wojna od tych, które znamy z historii. Powinniśmy wyciągnąć z niej właściwe wnioski.

Nieoczywisty, kontrowersyjny (nie wszyscy w Redakcji podzielamy całość zawartych w nim tez), skłaniający do refleksji tekst generała i profesora, uznanego eksperta.

Agnieszka Osiecka. Śpiewająca biografia PRL

Opis poetyckiej wizji wszechświata, uniwersum Agnieszki Osieckiej, obejmującego czułością każdy przejaw istnienia –  materialnego, społecznego i politycznego; w którym wszystko, co ludzkie zasługuje na przynajmniej próbę zrozumienia. Z oddechem intelektualnym, mocno zarysowanym kontekstem historycznym i przywołaniem wielkiej osobowości poetki.

Czy można zatrzymać katastrofę klimatyczną?

Dlaczego współczesna zmiana klimatu budzi tak wielkie obawy? Po pierwsze ma charakter globalny, dotyczy całej Ziemi, nie da się przed nią uciec. Po drugie jej tempo jest zatrważające. Obecnie obserwowane tempo zmian wynosi około 0,2°C na dekadę. W okresie najbardziej gwałtownych zmian występujących podczas ostatniej epoki lodowcowej było to 0,005°C.

JA, TY I MOTYL, czyli ekologia w słowach, czynach i pieniądzach

Interpretując słowa Biblii można odczytać tam uzasadnienie do traktowania przyrody jako magazynu dla człowieka. Jednak wyniszczanie całych gatunków zwierząt i roślin, przyczynianie się do erozji ziemi poprzez różne bezmyślne działania ludzkie już całe tysiąclecia temu powodowały skutki katastrofalne, zmieniając oblicze natury.

Tezy etyki niezależnej

Etyka stanowiła szczególnie ważną dziedzinę twórczości Profesora od początków jego aktywności filozoficznej, gdy zaczął tworzyć swój wariant etyki niezależnej, aż po późne lata. Nie sposób zapomnieć też o tym, iż swą aktywnością i postępowaniem – jak jego prawość i odwaga osobistą – sam stanowił interesujące zjawisko etyczne, dla wielu ważny punkt odniesienia i wzór do naśladowania.

Beaty Szydło obrona przez atak?

Szydło otrzymała już zapewne wezwanie do stawienia się przed komisją sejmową celem złożenia wyjaśnień, które zadecydują nie tyle o jej dalszej, co raczej bliższej przyszłości. Tę może spędzić w więzieniu. Stało się to jasne, od kiedy „New York Times” w swoim artykule ujawnił kulisy sprzedaży Polsce programu Pegasus.

Społeczny nacisk na rządzących jest nieustająco konieczny

Agnieszka HOLLAND mówi o dobru i złu, migracji jako zjawisku globalnym nieuchronnie nadciągającym do murów i płotów bogatego świata, społeczeństwie obywatelskim, oczekiwaniach wobec nowego rządu, o Jarosławie Kaczyńskim oraz o tym, czy przetrwa nasza cywilizacja.

Reforma Unii Europejskiej jest potrzebna!

Unia nie tyle powinna dostosować swoje modus operandi, ile właściwie nie może tego nie zrobić. Zmiany w traktatach europejskich będą korzystne także dla Rzeczypospolitej i jej obywateli. W najmniejszym stopniu nie niosą z sobą ryzyka anihilacji państwa polskiego, czym straszy Jarosław Kaczyński.

Parlament Europejski podszedł do sprawy rzetelnie, z dobrymi intencjami

Główną intencją Parlamentu Europejskiego było uruchomienie procesu prowadzącego do reformy instytucjonalnej Unii i zachęcenie do tego, żeby zacząć myśleć i rozmawiać o niezbędnych zmianach. Bardzo wielu posłów przywiązywało wagę nie tyle do konkretnych propozycji, ile do samego ruchu, samego impulsu.

Kluczowe: zarządzanie makroekonomiczne

Najważniejsza jest kwestia zarządzania makroekonomicznego. Unia – a tak naprawdę strefa euro, bo ona jest w tej chwili głównym motorem integracji – działa bardzo nieoptymalnie ze względu na to, że w sposób jawny państwa sprzeciwiają się stworzeniu z UE unii fiskalnej. Jeśli nie uelastycznimy mechanizmu decyzyjnego, kolejny kryzys – nieuchronny – zmusi nas do szukania rozwiązań ad hoc.

Obawa o europejską politykę nowego rządu

W swych rozważaniach skoncentruję się głównie na europejskiej polityce nowego rządu, rządu pana Donalda Tuska. Jak sądzę, wszyscy w pewnym napięciu czekaliśmy na pierwsze deklaracje intencji, planów i zamierzeń odnośnie do Unii Europejskiej. Byłem zaskoczony zarówno słowami prezesa Rady Ministrów z exposé, jak i tym, co przedstawiciele rządu mówią na ten temat w tej chwili.

W sprawie projektów rewizji unijnych Traktatów

Rezolucja Parlamentu Europejskiego z 22.11.2023 r. w sprawie rewizji traktatów stanowiących podstawę UE zasługuje na szczególną uwagę, gdyż odwołuje się do propozycji przedłożonych na zakończenie Konferencji o przyszłości Europy – trwającej rok debaty obywatelskiej; zaś od strony formalnej stanowi wniosek uruchomiający procedurę rewizyjną. Dalsze decyzje są w rękach państw członkowskich.

Jednomyślność jako warunek zgody na akcesję do Unii Europejskiej: konieczność czy przeszkoda?

Liczne przykłady unaoczniają szkodliwy wpływ interpretowania wymogu jednomyślności jako zasady bezwzględnie obowiązującej na każdym etapie procesu akcesyjnego i w każdej spornej sprawie. Większa jeszcze szkodliwość tego wymogu ma miejsce w sytuacjach, gdy państwo członkowskie UE, nadużywając swojego statusu, usiłuje wyegzekwować od kraju kandydującego ustępstwa natury czysto dwustronnej.

To straszne słowo na „f”, czyli „federalizacja” Unii Europejskiej. Szansa czy zagrożenie dla Polski?

Unia Europejska musi się zmieniać, bo zmienia się świat wokół niej, a coraz liczniejsze kryzysy tworzą dotychczas nieznane warunki wymuszające precedensowe reakcje polityczne i prawne instytucji i państw UE. I musi się coraz bardziej integrować, co jest zresztą jej traktatowym celem. Dlaczego więc czołowi politycy europejscy i narodowi, przychylni pogłębianiu integracji europejskiej, tak bardzo boją się słowa „federalizacja”?

Dom pod wiecznym piórem

Wspomnienie o środowisku pisarskim związanym z legendarnym Domem Literatów przy ul. Krupniczej w Krakowie, przez mury którego przewinęło się kilka pokoleń niezmiernie dla powojennej polskiej literatury interesujących i nadal znaczących twórców.

Wojna w przestrzeni informacyjnej

Wojna informacyjna obejmuje swoim zasięgiem informacje przechowywane w pamięciach komputerów, archiwach i bibliotekach, rozsiewane za pomocą tradycyjnych mediów oraz infrastruktury informatycznej, a także ludzi wraz z ich wiedzą. Czym są: gra inspiracyjna (walka umysłów), operacje psychologiczne, propaganda, socjotechniki siłowe, walka radioelektroniczna, bomba logiczna?

Pierwsze dwa miesiące polityki w znów demokratycznej Polsce

Precyzyjna analiza procesu przekazywania władzy z rąk przegranego obozu populistycznej prawicy do zwycięskiej koalicji stronnictw demokratycznych, z udziałem (niekonstruktywnym) Andrzeja Dudy, między 15 października a 12 grudnia 2023 roku. Oraz gorzkie uwagi na temat polskich tradycji rządzenia, na które próbował się powołać urzędujący prezydent.

Rząd nadziei

Nadziejom związanym z nowym rządem towarzyszyć musi świadomość, że podjął on niezwykle trudne zadanie. Po ośmiu latach rządów Prawa i Sprawiedliwości Polska stoi przed czterema wielkimi wyzwaniami, i w zależności od tego, jak ten rząd na nie odpowie, zależy nie tylko jego los, ale także szansa na to, by nie było już powrotu do autorytarnego kursu politycznego.

Dyplomacja w ruinie

Spustoszenie, jakie w polskiej polityce wyrządziły rządy PiS, dewastacja instytucji, regulacji i zasad, znieprawienie myślenia o państwie, są bodajże najbardziej zauważalne w obszarze stosunków zagranicznych. Odbudowanie międzynarodowej pozycji Polski wymaga czasu, cierpliwości oraz działań jednocześnie roztropnych i zdecydowanych, a niekiedy radykalnych.

Duch powieści według Milana Kundery

Gdzie umieścić dorobek Milana Kundery? Niektórzy nie mają z tym kłopotów i twierdzą, iż był on Europejczykiem albo czeskim Europejczykiem, lub też pisarzem czeskim i francuskim.

Obraz rozmyślań własnych

Coś w rodzaju specyficznego CV, w którym Profesor spogląda na własną biografię jakby z lotu ptaka, usiłując scharakteryzować uwarunkowania własnej twórczości. Obiektywnie i z dystansem.

Potyczki ze Sztuczną Inteligencją

Kilka uwag o sytuacji literatury polskiej po roku 1949

Korzystajcie z doświadczeń ornitologów. Żeby pisarze mogli rozwinąć skrzydła, muszą mieć swobodę korzystania z piór.

Stanisław Jerzy Lec

Żegnając Czurikową i Panfiłowa

W odstępie zaledwie siedmiu miesięcy, w styczniu i sierpniu tego roku odeszli Inna Czurikowa i Gleb Panfiłow – wielka aktorka i wielki reżyser, jedno z najbardziej znanych rosyjskich małżeństw artystycznych, przez ponad półwiecze tworzące wspaniały filmowy duet.

Lex RSW we współczesnym kontekście

Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa-Książka-Ruch” była w latach 70. i 80. największym w Europie Środkowo-Wschodniej koncernem prasowo-wydawniczo-kolportażowym, stanowiąc w ówczesnym ustroju istotny element sprawowania władzy. Realizowane przez RSW cele polityczne i ekonomiczne miały charakter nadrzędny, ale zakres jej działalności wykraczał daleko poza nie, będąc istotnym i wyjątkowo cennym wkładem w wiele dziedzin życia społeczno-kulturalnego kraju.

„Władca much” Williama Goldinga jako metafora narodzin zniewolenia

Zniewolenie może obejmować wiele terytoriów dziedzin życia ludzkiego. Od całkowicie osobistych relacji po najbardziej złożone formy społecznej organizacji. Literackich opisów powstawania i funkcjonowania jego rozmaitych odmian było i nadal rodzi się bardzo wiele. Składa się z nich znaczna część historii literatury powszechnej, zwanej „piękną”.

Polonia democratica rediviva

Piętnastego października 2023 roku dobrze ponad jedenaście i pół miliona obywateli Rzeczypospolitej wybrało drogę prowadzącą na powrót do demokracji, do zachodniej kultury politycznej i cywilizacji prawa. Tym samym odrzuciło trwający osiem lat eksperyment ustrojowy, próbujący połączyć wolne (ale nie – uczciwe) wybory z prymatem woli jednostki nad Konstytucją i „prywatyzacją” państwa. O czym jeszcze świadczą wyniki wyborów?

Nadzieje i niepokoje

Siedem mądrych rad brytyjskiej królowej Elżbiety I, przydatnych dla wszystkich sprawujących władzę.

Tekst został pierwotnie opublikowany krótko po zwycięstwie demokratycznej opozycji w wyborach 2023 roku. Zawsze warto odwoływać się do prawd ponadczasowych, ważnych dawniej, teraz i w przyszłości. Do prawd „wiecznie żywych”.

Sztuczna inteligencja w służbie Marsa

Militarne zastosowanie SI nie ogranicza się tylko do działań w ramach wojny informacyjnej. Stratedzy znaleźli już dla niej zastosowanie w „klasycznej” wojnie kinetycznej, tj. z użyciem śmiercionośnych broni, takich jak czołgi, działa, balistyczne pociski rakietowe czy samoloty bojowe. Na naszych oczach zachodzi robotyzacja pola walki.

Edukacja, głupcze!

Duet Zalewska-Czarnek wyrządził oświacie kolosalną szkodę. Rządzący zablokowali jednocześnie, na kilka co najmniej lat, bardzo potrzebną gruntowną jej przebudowę. Kolejnej reformy, mającej charakter o wiele głębszy niż dotychczasowe, nie wytrzymają i nie zaakceptują dziś ani nauczyciele, ani uczniowie, ani rodzice. A taka rewolucja jest konieczna.

Mój Kotarbiński

Pierwsza książka, w której spotkałam profesora Kotarbińskiego to Traktat o dobrej robocie – niezwykle ważne dzieło dla poznania myśli, ale mniej istotne, jeśli chce się poznać samego autora. Dlatego też zachęcam do zajrzenia do niewielkiego eseju Przykład indywidualny kształtowania się postawy wolnomyślicielskiej z 1962 roku. Widać w nim Kotarbińskiego jako człowieka niezwykle wrażliwego na los innych, na potrzebę kształtowania życia w prawdzie i życia godziwego w świecie, w którym „żaden Bóg nie opiekuje się człowiekiem”.

Łamańce językowe

Język jest zjawiskiem społecznym – tę prawdę ludzkość zna od wieków. Zmienia się wraz z postępem cywilizacyjnym, reaguje na innowacje, nowe desygnaty, przeobrażenia społeczne, zmiany w preferencjach obyczajowych. Sam sobie radzi z adaptacją swoich struktur i dostosowaniem zasobu leksykalnego do tych…

Krakanie nad czytaniem (pod koniec lata)

U Marcela Prousta, w jego wielkim dziele – W poszukiwaniu straconego czasu – znajdziemy między innymi taką oto wprowadzającą trafnie w sedno sprawy myśl o interesującej nas tutaj problematyce wartości i sensu lektury: „skoro pisarz wprawił nas w ten stan, w którym, jak we wszystkich wewnętrznych stanach…