Artykuły

Wzór obywatela w ustroju demokratycznym
[…] niezbędny jest krytycyzm, dyspozycja nie bez racji tępiona w ustrojach totalnych, a konieczna w ustroju demokratycznym. Dziś, gdy byliśmy świadkami przeprowadzanych przez propagandę masowych odurzeń, przemawianie na rzecz tej dyspozycji wydaje się najzupełniej zbyteczne. Człowiek krytyczny oporny jest na odurzanie. Żąda on uparcie nie odurzeń, lecz uzasadnień.
...[czytaj więcej]
Elektron a cywilizacja – uwagi elektronika
Ogrom dokonanych zmian w minionych 200 latach nie ma odpowiednika w historii ludzkości. Ogromną pracę wykonaliśmy dzięki odkryciu elektronu i opanowaniu sposobów wykorzystania efektów jego przepływu. W ostatnich dekadach powstała infosfera, w której tworzymy cywilizację informacyjną. W zasadzie weszliśmy w okres, który możemy nazwać cywilizacją elektronu.
...[czytaj więcej]
Marzenie o Polsce sprawiedliwej
Jestem socjalistką, więc marzę o Polsce sprawiedliwości społecznej, wyrażającej się w sprawiedliwych podatkach i uczciwej ich dystrybucji. We wspieraniu osób, które gorzej sobie radzą. W oparciu gospodarki na zrównoważonym rozwoju – także pod kątem środowiska naturalnego, dbania o nasze zasoby. To wizja, w której Polska jest krajem patrzącym w przyszłość.
...[czytaj więcej]
Tropiąc historię. W 43. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego w Polsce. Tajne protokoły Biura Politycznego KPZR. Raporty CIA
Dlaczego część historyków uważa, że sowiecka inwazja w 1981 r. była wyłącznie groźbą wyimaginowaną, wykrętem Wojciecha Jaruzelskiego i nie uzasadniała wprowadzenia stanu wojennego? Oto archiwalne świadectwa epoki.
...[czytaj więcej]
Europa w świecie potęg
Kiedy po zakończeniu kadencji posła do Parlamentu Europejskiego zastanowiłem się nad przyszłością UE, ujrzałem ją w dość pesymistycznych barwach. Zajmowanie się zupełnie innymi sprawami pozwoliło mi spojrzeć na tę kwestię z większym dystansem. Bardzo wątpię w realność wykonania istotnych kroków ku instytucjonalnemu wzmocnieniu Unii.
...[czytaj więcej]
Etos pracy czy etos geszeftu?
W kapitalizmie zysk i stan posiadania decydują o miejscu w hierarchii społecznej. Milionerów nie pytają, skąd i jak zdobyli majątek, istotne jest, że go mają. Ważne więc, by udowodnić, że wszystko odbywa się zgodnie z prawem. Znaczenie mają nie tyle fakty, ile zdolność wymigania się. Nie tylko majątek, ale także uznanie społeczne zdobywa się umiejętnym geszeftem.
...[czytaj więcej]
Jak sztuczna inteligencja wspomoże nauczycieli
Autorzy raportu Fundacji Światowe Forum Ekonomiczne, znanej z organizacji corocznych debat o przyszłości gospodarki i polityki w Davos, dzielą możliwości AI na te, w których w przyszłości nauczycieli całkowicie zastąpi oraz takie, w których będzie im udzielać istotnego wsparcia.
...[czytaj więcej]
Świat sztucznej inteligencji
Jedno z fundamentalnych pytań o sztuczną inteligencję, o dużym ciężarze politycznym, dotyczy pokoju, a przynajmniej okiełznania wojen. Czy dzięki AI nadzieje na pokój rosną? Czy raczej maleją, a cena pokoju zwyżkuje? Kissinger, Schmidt i Huttenlocher skłaniają się ku temu drugiemu: ich zdaniem ryzyko wojen się zwiększa i prawdopodobieństwo zainicjowania militarnego starcia przez którąś ze stron także. Są też pytania inne, o władzę. Jakie będą relacje Ogólnej Sztucznej Inteligencji z człowiekiem: kto znajdzie się w hierarchii władzy wyżej, kto zaś (lub co) niżej?
...[czytaj więcej]
Widmo sztucznej inteligencji
Nie zdajemy sobie sprawy ze stopnia uzależnienia od sztucznej inteligencji. Jesteśmy jej codziennymi niewolnikami. Korzystamy z niej, bo cenimy wygodę i pośpiech. Wrzucamy do komputera pytania, na które błyskawicznie dostajemy odpowiedź. Nie umiemy już istnieć bez sztucznej inteligencji. Co więcej – zastępuje nam ona kontakty z żywym człowiekiem.
...[czytaj więcej]
Perspektywa oświatowej zmiany
To w szkole rozstrzygnie się walka o nowoczesny, wolny od ideologicznego dyktatu charakter państwa. Z uznaniem przyjmując wysiłki minister edukacji, dostrzegam skalę trudności i wyzwań. Premier Tusk zapowiedział na zjeździe ZNP zwiększenie środków na oświatę, w tym uposażeń nauczycielskich. Trzeba jednak lat, aby odbudować atrakcyjność zawodu nauczycielskiego.
...[czytaj więcej]
Syria – ilu aktorów zadecyduje o jej przyszłości?
Wszystkie dotychczasowe próby rozwiązania kryzysu za stołem rozmów okazały się bezproduktywne, gdyż każdy z uczestników wielkiej gry na Bliskim Wschodzie realizował własne interesy. Teraz nastąpi nowy akt dramatu w Syrii, w którym główni aktorzy – Turcja, Iran, Izrael, Rosja, USA… i kilkadziesiąt syryjskich i ościennych ugrupowań – będą próbowali zrealizować swoje cele strategiczne.
...[czytaj więcej]
Zabawy polityczne
Roosevelt interweniował, przenosząc część władzy z elity finansowej na polityczną. Gdyby tego nie zrobił, przeważyłoby poczucie, że wszystkie elity zawiodły. A właśnie ono doprowadziło do władzy faszystów w Europie. Czy podobna sytuacja ma miejsce teraz, czy faszyści zagrażają też Polsce? Coraz mocniej objawiają się na międzynarodowej scenie politycznej.
...[czytaj więcej]
Kilka uwag o związkach literatury z filmem
Nie tylko, jak wiemy dziś doskonale, literatura oddziałuje na film, ale i odwrotnie: film postawił literaturę (i inne sztuki) w nowej sytuacji, która w sumie ożywczo na nią podziałała, jej możliwości ekspresyjne, które – znowu nawiasem mówiąc – rozwinęły się w dwu skrajnych kierunkach, odpowiadającym dwu skrzydłom poszukiwań w dziedzinie języka filmowego.
...[czytaj więcej]
Wolnomyślicielska droga Tadeusza Kotarbińskiego do ideału opiekuna spolegliwego
Do sprawowania spolegliwego opiekuństwa trzeba umieć oddać się cudzej sprawie, być dobrym dla kogoś, zdobyć się na odwagę stawiając czoło wszelkim spotykanym niebezpieczeństwom. Spolegliwy opiekun to świadek gotowy z narażeniem się własnym bronić prawdy przeciw kalumniom. To człowiek, który dotrzymuje danego słowa, żeby nie wiem, co – człowiek prawy.
...[czytaj więcej]
Innowacyjność lekarstwem na wszystko
Mario Draghi przedstawił raport dotyczący przyszłości europejskiej konkurencyjności. Diagnoza w nim zawarta jest bardzo niekorzystna dla Unii Europejskiej. Stwierdzono wprost, że bez zmiany polityki Europejczycy, w porównaniu z innymi regionami świata, będą biednieć. W szczególności problemem będzie luka innowacji pomiędzy Europą a USA, która będzie narastać.
...[czytaj więcej]
Czy moralna polityka jest możliwa?
Sprawą, którą uważam za głęboko nieetyczną i też mocno wpływającą na scenę polityczną w Polsce, była akcja przeciw kandydaturze Włodzimierza Cimoszewicza w wyborach prezydenckich w 2005 roku. Zorganizowali ją, sformułowali fałszywe oskarżenia, ówcześni państwowi urzędnicy, funkcjonariusze służb, Brochwicz i Miodowicz. Oceniam to jako obrzydliwe i szkodliwe.
...[czytaj więcej]
Regresja intelektualna
Postęp cywilizacyjny poszerza sferę głupoty i popycha Homo sapiens w stronę Homo stupid. Dzieje się to prawdopodobnie wskutek negatywnego oddziaływania na umysł i genotyp ludzki głównych przemian cywilizacyjnych, ekonomiczno-społecznych i środowiskowych: urbanizacji, industrializacji, rynkowego systemu ekonomicznego, postępu technicznego i informatycznego, konsumpcyjnego trybu życia.
...[czytaj więcej]
Anne Applebaum walki o przetrwanie współczesnej demokracji
„Nie istnieje już dziś liberalny porządek świata. Istnieją jednak liberalne społeczeństwa. Są otwarte, wolne kraje, które stwarzają ludziom lepszą szansę na pożyteczne życie niż zamknięte dyktatury. Można je ocalić. Ale tylko wówczas, kiedy ci z nas, którzy w nich żyją, zdecydują się na wysiłek ocalania”. Może więc nie będzie aż tak źle???
...[czytaj więcej]
Problem bezpieczeństwa a kształt stosunków międzyludzkich
W powstającym świecie uniwersalizacji będziemy spotykać wciąż nowego „Innego”, o którym dzisiaj nic dokładnie nie możemy powiedzieć, a z którym konieczne będzie nawiązanie pokojowych i twórczych relacji, opartych na wspólnym poczuciu bezpieczeństwa.
...[czytaj więcej]
O przemocy domowej. Bez wstydu
Przemoc domowa zmienia oblicza, ale wciąż uderza z niszczycielską siłą. Karmi się obojętnością. Niewiarą jej doświadczających w skuteczność wymiaru sprawiedliwości. Choć wiele już się zmieniło, przemoc domowa wciąż jest silnie zakorzeniona w stereotypach i tradycyjnych wzorcach, co obciąża sumienia. Sumienia ofiar, nie sprawców.
...[czytaj więcej]
Nauka o moralności, jej zagadnienia, źródła i przeszłość
Chcąc przypomnieć osobę Marii Ossowskiej w 50. rocznicę jej śmierci, drukujemy krótki – acz esencjonalny – fragment głównego jej dzieła pt. Podstawy nauk o moralności, gdzie wyraźnie i całościowo zarysowała ona realizowany później przez całe życie swój program badawczy. Tekst wieńczy wspomnienie o autorce pióra prof. Mirosława Chałubińskiego.
...[czytaj więcej]
Szara eminencja
Co naprawdę wiemy o kimś, kto – jak już szepcze się na waszyngtońskich salonach – może odgrywać jedną z najbardziej znaczących ról w nowej administracji? Jaki będzie wpływ Elona Muska na nową polityczną rzeczywistość, w której 47. prezydent będzie miał większość w Izbie Reprezentantów i w Senacie? Do jakiego stopnia nie Trump, lecz Musk jest przewidywalny?
...[czytaj więcej]
Wymowa amerykańskich wyborów 2024
Wygrana Donalda Trumpa jest wynikiem polaryzacji politycznej, a zarazem polaryzację tę pogłębia. Dla Stanów Zjednoczonych oznacza umacnianie konserwatywnego zwrotu, który obserwujemy od pewnego czasu. Dla świata stanowi przestrogę – przypomnienie, że bezpieczeństwa nie wolno budować jedynie na zaufaniu do potęgi USA. Czekają nas trudne lata.
...[czytaj więcej]
Wschód z Południem przeciwko Zachodowi?
Czemu globalne Południe nas nie rozumie, nie staje po stronie Ukrainy i wspierającego ją Zachodu? Istnieje wiele przyczyn: bieżące interesy, chęć zburzenia systemu stosunków międzynarodowych – według tych państw niesprawiedliwego, postkolonialne sentymenty, zbieżność tych krajów oraz Rosji w interpretacji ich historii w kontekście procesów modernizacyjnych.
...[czytaj więcej]
Izrael i Palestyna: po drugiej stronie lustra
Juliusz Gojło, arabista, znawca Bliskiego Wschodu i islamu (specjalizuje się w teologii szyizmu, był przez wiele lat ambasadorem Polski w Iranie) analizuje wojnę izraelsko-palestyńską przez pryzmat radykalizacji religijnej obu stron konfliktu. Wyjaśnia, jak Izrael i ruch Hamas zaprzęgły religie i nacjonalizmy do realizacji bieżących celów politycznych.
...[czytaj więcej]
Czy współczesne państwa stać na mądrość?
Przemysław Grudziński, wybitny polski dyplomata i myśliciel, piastujący w przeszłości wysokie funkcje państwowe, dzieli się z czytelnikami jego książek i bloga gorzkimi refleksjami nad kondycją współczesnego świata. W swojej najnowszej pracy „Rozpadające się światy” Grudziński nie szczędzi też boleśnie krytycznych uwag o polityce Polski i polskich elitach, rozprawiając się z megalomanią i mitotwórstwem.
...[czytaj więcej]
Walki o polską prezydenturę ciąg dalszy
Wydarzenia ostatnich miesięcy zarówno wewnętrznych, jak i poza granicami naszego kraju nakazują daleko idącą ostrożność w prognozach odnośnie do losów polskiej prezydentury. Wskazuje na to wysoki stopień wewnętrznej polaryzacji i skonfliktowania sił politycznych, idące w poprzek głównych orientacji i bloków.
...[czytaj więcej]
Stary Prochazka
Czy wiek przywódców wpływa na skuteczność rządzenia? Rywalizacja Joego Bidena i Donalda Trumpa na wstępnym etapie kampanii w USA skłoniła autora do refleksji nad granicami wieku w polityce. Obaj, mając około osiemdziesiątki, zwrócili uwagę na historię najstarszych przywódców oraz na to, czy ich wiek może być symbolem schyłkowej fazy zachodniej cywilizacji.
...[czytaj więcej]
Z wrześniowych remanentów pamięci
Rano, gdy na niebie pojawiły się nad Warszawą pierwsze niemieckie samoloty, zaczęła się niespodziewanie nowa epoka. Mało kto mógł to przypuszczać, a zwyczajni mieszkańcy najmniej. „To chyba jakieś ćwiczenia” – powtarzali za innymi i moi rodzice. Ze zgrozą i zdumieniem tracili powoli, jak wszyscy wokół, wiarę i zadufanie w siłę postępu i nauki płynące z historii.
...[czytaj więcej]
Najstarsze drzewa polskie, „domowe” i inne takie…
Ekologia, głupcze! Nadal więc wycinajmy lasy, zaorujmy prerie, kopmy wielkie dziury w ziemi w poszukiwaniu… własnej zagłady! Róbmy tak dalej i dalej, i dalej… I dalej aż do samego końca… A i tak nie wiadomo, czy informacjami o skutkach tych działań da się kiedyś przekonać owe liczne zastępy dzisiejszych ekosceptyków i innych płaskoziemców…
...[czytaj więcej]
Między historią idei prawnych a nauką o polityce
Polsko-niemieckie relacje w działalności naukowej i publicystycznej Franciszka Ryszki, wybitnego niemcoznawcy, prawnika, politologa, historyka, badacza faszyzmu. Artykuł na stulecie urodzin Profesora, osobiste wspomnienie ucznia o jego mistrzu. Tekst zawiera wiele unikalnych wspomnień i nieznanych dotąd faktów – np. o kontaktach F. Ryszki z Carlem Schmittem.
...[czytaj więcej]
Uwagi o podstawie programowej z języka polskiego w liceach ogólnokształcących
Jak uczyć literatury? Rok szkolny uczniowie rozpoczęli w starej szacie – ze starą podstawą programową. Odżyły stare spory na temat doboru tekstów literackich. Sienkiewicz czy Gombrowicz, a może Rymkiewicz? Byłoby wskazane, żeby te dyskusje osadzić w kontekście przyszłych (głębszych) zmian systemowych.
...[czytaj więcej]
Dlaczego młodzi ludzie nie czytają?
Rozmowa z nastoletnimi, wyrafinowanymi czytelnikami (i ich nauczycielem – polonistą, wykładowcą akademickim) na temat tego, dlaczego ich rówieśnicy nie czytają książek. Oraz o tym, jak skonstruować proces nauczania literatury, rodzimej i powszechnej, żeby stał się on interesujący dla młodych ludzi. Kreatywna grupa próbuje łamać schematy i szablony.
...[czytaj więcej]
Parę refleksji o podstawie programowej. Uwagi do niedokonanej reformy
Mamy swoisty pół-stan, który nie zadowala nikogo – ani tradycjonalistów, ani modernistów – z tendencją do utrwalania się poglądu, że w edukacji będzie i trochę po staremu, i nawet troszeczkę po nowemu. Większość odwołuje się do osobistych doświadczeń. Usunięcie niektórych tytułów z listy lektur zostało obwołane ciosem w samo serce nadwiślańskiego Polaka.
...[czytaj więcej]
Tadeusz Czeżowski – pierwszy polski Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata
Tadeusz Czeżowski w mrokach okupacji nadał praktyczny wymiar głoszonym przezeń ideałom humanizmu. Pierwszy Polak uhonorowany tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata nigdy nie upublicznił swych dokonań. Tylko dzięki okruchom wiadomości, jakie zachowały się w korespondencji przyjaciół oraz uratowanych osób, wiemy, że zapisał jedną z najchlubniejszych kart w historii tamtej wojny.
...[czytaj więcej]
Filozof Znaniecki – filozof kultury
Filozofia i socjologia Znanieckiego żyją jakby dwoma życiami, niezależnymi od siebie. Choć ta pierwsza jest ważnym wkładem nie tylko w polski, ale i w światowy dorobek tej dyscypliny, to wiedza o niej w dalszym ciągu jest fragmentaryczna. Najczęściej zajmuje marginalne miejsce w podsumowaniach jego twórczości i to zarówno w kraju, jak i poza jego granicami.
...[czytaj więcej]