Czytajcie Werblana!

Malowanie czarno-białych obrazów jest obce pisarstwu Werblana, co stanowi zaletę jego prac. W wielu artykułach zwalcza bezmyślny, straceńczy wzór polskiego patriotyzmu. Polskie elity polityczne częstokroć nie kierowały się – użyjmy tu określenia Maksa Webera – etyką odpowiedzialności, lecz wielbiły intencje i ignorowały możliwe skutki zbiorowych działań.

USA–Iran: nowe rozdanie

Nieoczekiwana propozycja D. Trumpa, aby Rosja pośredniczyła w kontaktach USA-Iran, którą wkrótce zmieniła amerykańska groźba pod adresem Teheranu „bombardowań, jakich świat nie widział”, ponownie przyciągnęła uwagę do „problemu irańskiego”. W wypowiedziach ekspertów i „ekspertów” czy komentarzach medialnych dominuje amerykański lub europejski ogląd sytuacji. Dla zrozumienia sytuacji niezbędne jest uwzględnienie także irańskiej percepcji sytuacji.

Twarde państwo

Fukuyama określił postępujący proces dekompozycji amerykańskiego porządku mianem politycznego rozkładu (political decay). Żarłoczne termity mają jeszcze sporo do zrobienia, bo korzenie demokracji sięgają tam głęboko. W Polsce dopiero co zbudowany fundament demokratycznego porządku politycznego nie zniósł dobrze pierwszej poważnej próby.

Pokłosie wojny

Realizacja obietnicy Trumpa rychłego zakończenia wojny miałaby doniosłe konsekwencje dla Ukrainy, Rosji i dla Europy, w tym dla Polski. Warto już teraz zastanowić się, jakie. Ukraina wyszłaby z wojny jako państwo suwerenne, ale zmuszone do pogodzenia się z utratą terytoriów. Zamrożone konflikty mają to do siebie, że trwają przez dziesięciolecia.

Polityka Donalda Trumpa w szerszej perspektywie

Trudno ocenić, kto przoduje w wyścigu do nowej cywilizacji – Chiny czy Unia Europejska. Wydaje się, że Rosja okopała się na konserwatywnych pozycjach i stara się zrobić wszystko, aby powstrzymać zachodzące zmiany. Stany Zjednoczone Donalda Trumpa również przyjęły konserwatywne podejście, próbując stworzyć iluzję potęgi poprzez imperialistyczne rozwiązania.

Koniec NATO, jakie znamy?

To, czego trzeba Europie, to bardziej ekonomiczne gospodarowanie wydatkami wojskowymi poprzez lepszą koordynację działań inwestycyjnych, produkcyjnych i zaopatrzeniowych. To zadziwiające, jak marnie ta koordynacja wygląda zarówno w Sojuszu Północnoatlantyckim, jak i w łonie Unii Europejskiej. Rzecz nie tylko w tym, ile się wydaje, lecz jak się wydaje.

Bieżące barwy kampanii

Jeden z kolegów zasugerował mi na ucho, że do keiserowskiego wąsika pasowałaby bardziej pikielhauba, aniżeli tak wyrafinowana i subtelna ozdoba. To oburzyło mnie już do cna. Bo jakże można odmawiać fularu politykowi, który jako jedyny ubił interes z działaczem Ruchu Palikota Januszem P., sprzedając mu browar i w dodatku otrzymując obiecane z tej transakcji pieniądze?!

Polityczna dyskartografia

To, co opisywane jest poniżej, można określić jako stan przeciążenia złożonością polityczną lub zamieszaniem w tzw. ładzie politycznym. Zjawisko to występuje, gdy skomplikowany i szybko zmieniający się krajobraz polityczny staje się tak przytłaczający, że nawet osoby zdolne i przygotowane profesjonalnie mają trudności ze zrozumieniem go.

Ryszarda Kapuścińskiego przypisy do Herodota

Reporterskie relacje Kapuścińskiego stanowią do dziś ważne dokumenty historycznych już spraw rzeczywistości polityczno-społecznej. A także zagadnień ogólniejszych – problemów implikacji, sprzeczności i paradoksów ludzkiej natury; w tym odwiecznych mechanizmów zdobywania i funkcjonowania władzy, nawet tej sprawowanej w imię wzniosłych haseł i idei…

Nurt etyki niezależnej w Polsce

Pierwszym polskim filozofem, który starał się unaukowić etykę był Aleksander Świętochowski. Pisał: „Jeżeli ktoś uczy, że niepodległa wiedza jest głupstwem i występkiem, że najwyższym przeznaczeniem człowieka jest poddać się prawdom uznanym, a najwyższą chwałą nie myśleć i nie szukać nowych dróg myśli – to z pewnością […] sparaliżuje komuś duszę”.

Zwyczajny faszyzm*

Faszyzm jest przypadłością wstydliwą, wydaje się więc, że gdy znika słowo, znika też desygnat. Owszem, przytrafił się światu, ale czy to zaszłość historyczna, konstrukt obecny tylko w ściśle określonych ramach czasowych 1922–1945? Powinniśmy pytać o możliwość odrodzenia faszyzmu we współczesnym świecie z rozrastającymi się tendencjami autokratycznymi.

Od menedżera do lidera. O zmianie modelu przywództwa w samorządzie

Czy nadchodzi czas liderów otwartych na dialog i partycypację, potrafiących dobrze komunikować zmiany i przeprowadzać mieszkańców przez te procesy? Przywódców, którzy nie swoją pozycją w strukturze, ale osobistym zaangażowaniem i przykładem zdobywają zwolenników? Liderów z inteligencją emocjonalną, równoważących potrzeby społeczne z infrastrukturalnymi?

Marian Turski, symbol resilience

Pośród określeń setek epitafiów, wspomnień i nekrologów najbardziej uderzające i trafne wydają mi się świadek historii i mędrzec. Wykorzystał głos pomordowanych, by poruszać sumieniem i pamięcią następnych pokoleń. Auschwitz nie spadło z nieba jak grom, lecz wkradało się w ludzkie istnienie małymi kroczkami, które trzeba potępiać, by dżuma nie szła dalej.

Krajobraz polityczny po wyborach parlamentarnych w Niemczech

Realistycznie biorąc, tylko program uporania się przez nowy koalicyjny rząd kanclerza Friedricha Merza z problemami wewnętrznymi Niemiec narosłymi nie tylko w okresie rządów koalicji SPD-Zieloni-FDP, ale jeszcze z czasów kanclerstwa Angeli Merkel, daje szansę, w przeważającym przekonaniu, na zatrzymanie wzrostu poparcia dla dążącej do przejęcia władzy AfD.

Kształtowanie struktur kościoła prawosławnego w Polsce w wyniku II wojny światowej

Po przejściu frontu, wraz z zajmowaniem ziem polskich przez Armię Czerwoną, Rosyjska Cerkiew Prawosławna natychmiast odnowiła ostry spór w sprawie nieuznawania autokefalii, nadanej w 1924 r. przez Patriarchat Konstantynopola. Władze Cerkwi „podjęły próbę podporządkowania sobie, a przynajmniej objęcia kontrolą” terytorialnych struktur polskiego prawosławia.

Dziewięć tez na temat strategii bezpieczeństwa Polski na lata 2025–35

Okres, w którym system relacji międzynarodowych opierał się na zasadach nienaruszalności granic i terytorialnej integralności państw, definitywnie dobiegł końca. Na rosyjskie próby narzucenia siłą jej imperialnych roszczeń nałożyły się populistyczne tendencje w niektórych krajach Zachodu. A przede wszystkim – ponowny wybór Donalda Trumpa na prezydenta USA.

Wybory nagle w cieniu globalnej polityki

W wyborach’2025 potrzebne jest wyważenie racjonalnych i dobrze postrzeganych proporcji między wielką polityką, dyskusją na temat kształtującego się na nowo współczesnego porządku światowego, sposobu zakończenia konfliktu w Ukrainie oraz przyszłości demokracji (także w USA), a dostrzeganiem bieżących potrzeb obywateli, zwłaszcza w kwestiach dokuczliwych.

Wyspa Ameryka

Koleżanka z Polski zapytała, co sądzę o tym, co się wyprawia w Stanach Zjednoczonych. Odpowiedziałem jej tak: wyobraź sobie, że USA to wyspa, a Ty jesteś jej prezydentem, który ma wielkie uprawnienia, a poza tym jesteś typem ego-maniaka. Do spełnienia Twoich planów potrzebujesz sprawczości oraz determinacji; to zapewniają zasoby wyspy i Twój charakter.

Dalekie podróże

Ruszyła kawalkada: prezydent ze swoją świtą (na rozmowie z Trumpem nie zauważyłem ministra Sikorskiego i p.o. ambasadora Klicha, nad czym radziłbym się zastanowić). Podróż trwała 12 godzin, oczekiwanie – 3, a rozmowa 10 minut. Przy poszanowaniu proporcji wychodzi, że plus minus jak na spotkaniu Stanisława Augusta z Katarzyną II w 1787 r. w Kaniowie.

Świat na głowie

Jak Nikita Chruszczow, John Mearsheimer i Carl Schmitt mogliby pomóc w zrozumieniu tego, co powiedział J.D. Vance w Monachium? Początek drugiej kadencji Donalda Trumpa zaczął się jak w scenariuszu pisanym przez Hitchcocka – od trzęsienia ziemi na Grenlandii, w Panamie, Kanadzie oraz w Strefie Gazy. Pierwsza fala tektonicznej polityki była, przyznać trzeba, silna, wręcz – nomen omen – wstrząsająca. Jeśli tak, to co mogłoby spowodować, że napięcie miałoby jeszcze rosnąć?

Powrót kondotierów

Współczesną wojnę można toczyć bez oficjalnego wypowiedzenia i użycia sił zbrojnych, na płaszczyźnie informacyjnej, gospodarczej czy kulturowej. Coraz częściej mówi się o kosmicznym teatrze działań wojennych i nowych rodzajach sił zbrojnych, takich jak wojska kosmiczne. Zmiany zaszły również na ziemskich polach bitew: cyfryzacja i robotyzacja oraz tworzone z najemników prywatne jednostki wojskowe.

Blaski i cienie polskiej transformacji

To oczywiste, że pewne działania były możliwe dlatego, iż wcześniej dokonane zostało nieodwracalne pchnięcie do gospodarki rynkowej, ale rzecz w tym, że można to było zrobić znacznie lepiej – przy niższych kosztach można było osiągnąć więcej. Na dowcipny argument, że nie obcina się psu ogona na raty, odpowiadano: OK, ale dlaczego od razu za głową?

Nie potrafiliśmy skonsolidować systemu demokratycznego

Podejście szokowe było przydatne w fazie inicjowania rynkowych reform, zwłaszcza w warunkach makroekonomicznego kryzysu i utraty kontroli nad gospodarką, natomiast nie jest wystarczające dla ich zaawansowania i skonsolidowania. Odgórnie przeprowadzona zmiana formalnych reguł nie stanowi wystarczającego warunku formowania nowego instytucjonalnego porządku.

Między liberalizmem a konserwatyzmem. Orientacje społeczno‑polityczne Polaków

Ostry podział społeczeństwa polskiego przebiega raczej na linii: otwartość na zmianę versus zachowawczość (lęk przed zmianami, niechęć do nich). Wspólnotowych konserwatystów lęk i stres polityczny mogą prowadzić albo do bierności politycznej, albo do poparcia silnej, autorytarnej władzy. Działającej transakcyjnie: bezpieczeństwo za posłuszeństwo.

Wzór obywatela w ustroju demokratycznym

[…] niezbędny jest krytycyzm, dyspozycja nie bez racji tępiona w ustrojach totalnych, a konieczna w ustroju demokratycznym. Dziś, gdy byliśmy świadkami przeprowadzanych przez propagandę masowych odurzeń, przemawianie na rzecz tej dyspozycji wydaje się najzupełniej zbyteczne. Człowiek krytyczny oporny jest na odurzanie. Żąda on uparcie nie odurzeń, lecz uzasadnień.

Elektron a cywilizacja – uwagi elektronika

Ogrom dokonanych zmian w minionych 200 latach nie ma odpowiednika w historii ludzkości. Ogromną pracę wykonaliśmy dzięki odkryciu elektronu i opanowaniu sposobów wykorzystania efektów jego przepływu. W ostatnich dekadach powstała infosfera, w której tworzymy cywilizację informacyjną. W zasadzie weszliśmy w okres, który możemy nazwać cywilizacją elektronu.

Marzenie o Polsce sprawiedliwej

Jestem socjalistką, więc marzę o Polsce sprawiedliwości społecznej, wyrażającej się w sprawiedliwych podatkach i uczciwej ich dystrybucji. We wspieraniu osób, które gorzej sobie radzą. W oparciu gospodarki na zrównoważonym rozwoju – także pod kątem środowiska naturalnego, dbania o nasze zasoby. To wizja, w której Polska jest krajem patrzącym w przyszłość.

Salony i chałupy, hrabiny i babiny, szulernie, fabryki, dyliżanse, lokomotywy, czyli Życie polskie w XIX wieku

To zbiór barwnych, niekiedy anegdotycznych, obrazków, opowieści i podań, opisów indywidualnych zachowań ludzi, ich działań i postaw.

Tropiąc historię. W 43. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego w Polsce. Tajne protokoły Biura Politycznego KPZR. Raporty CIA

Dlaczego część historyków uważa, że sowiecka inwazja w 1981 r. była wyłącznie groźbą wyimaginowaną, wykrętem Wojciecha Jaruzelskiego i nie uzasadniała wprowadzenia stanu wojennego? Oto archiwalne świadectwa epoki.

Europa w świecie potęg

Kiedy po zakończeniu kadencji posła do Parlamentu Europejskiego zastanowiłem się nad przyszłością UE, ujrzałem ją w dość pesymistycznych barwach. Zajmowanie się zupełnie innymi sprawami pozwoliło mi spojrzeć na tę kwestię z większym dystansem. Bardzo wątpię w realność wykonania istotnych kroków ku instytucjonalnemu wzmocnieniu Unii.

Etos pracy czy etos geszeftu?

W kapitalizmie zysk i stan posiadania decydują o miejscu w hierarchii społecznej. Milionerów nie pytają, skąd i jak zdobyli majątek, istotne jest, że go mają. Ważne więc, by udowodnić, że wszystko odbywa się zgodnie z prawem. Znaczenie mają nie tyle fakty, ile zdolność wymigania się. Nie tylko majątek, ale także uznanie społeczne zdobywa się umiejętnym geszeftem.

Jak sztuczna inteligencja wspomoże nauczycieli

Autorzy raportu Fundacji Światowe Forum Ekonomiczne, znanej z organizacji corocznych debat o przyszłości gospodarki i polityki w Davos, dzielą możliwości AI na te, w których w przyszłości nauczycieli całkowicie zastą­pi oraz takie, w których będzie im udzielać istotnego wsparcia.

Świat sztucznej inteligencji

Jedno z fundamentalnych pytań o sztuczną inteligencję, o dużym ciężarze politycznym, dotyczy pokoju, a przynajmniej okiełznania wojen. Czy dzięki AI nadzieje na pokój rosną? Czy raczej maleją, a cena pokoju zwyżkuje? Kissinger, Schmidt i Huttenlocher skłaniają się ku temu drugiemu: ich zdaniem ryzyko wojen się zwiększa i prawdopodobieństwo zainicjowania militarnego starcia przez którąś ze stron także. Są też pytania inne, o władzę. Jakie będą relacje Ogólnej Sztucznej Inteligencji z człowiekiem: kto znajdzie się w hierarchii władzy wyżej, kto zaś (lub co) niżej?

Widmo sztucznej inteligencji

Nie zdajemy sobie sprawy ze stopnia uzależnienia od sztucznej inteligencji. Jesteśmy jej codziennymi niewolnikami. Korzystamy z niej, bo cenimy wygodę i pośpiech. Wrzucamy do komputera pytania, na które błyskawicznie dostajemy odpowiedź. Nie umiemy już istnieć bez sztucznej inteligencji. Co więcej – zastępuje nam ona kontakty z żywym człowiekiem.

Perspektywa oświatowej zmiany

To w szkole rozstrzygnie się walka o nowoczesny, wolny od ideologicznego dyktatu charakter państwa. Z uznaniem przyjmując wysiłki minister edukacji, dostrzegam skalę trudności i wyzwań. Premier Tusk zapowiedział na zjeździe ZNP zwiększenie środków na oświatę, w tym uposażeń nauczycielskich. Trzeba jednak lat, aby odbudować atrakcyjność zawodu nauczycielskiego.

Dziesiąta rocznica śmierci Józefa Oleksego

W pierwszych dniach roku grono wiernych przyjaciół obchodziło dziesiątą rocznicę śmierci Józefa Oleksego. W latach 90. stał się jedną z najbarwniejszych postaci Sojuszu Lewicy Demokratycznej. Inteligent najwyższej próby, którego osobowość wywarła znaczący wpływ na codzienność zmagań politycznych budowanej od podstaw nowej formacji socjaldemokratycznej.