Artykuły
Wschód z Południem przeciwko Zachodowi?
Czemu globalne Południe nas nie rozumie, nie staje po stronie Ukrainy i wspierającego ją Zachodu? Istnieje wiele przyczyn: bieżące interesy, chęć zburzenia systemu stosunków międzynarodowych – według tych państw niesprawiedliwego, postkolonialne sentymenty, zbieżność tych krajów oraz Rosji w interpretacji ich historii w kontekście procesów modernizacyjnych.
...[czytaj więcej]Izrael i Palestyna: po drugiej stronie lustra
Juliusz Gojło, arabista, znawca Bliskiego Wschodu i islamu (specjalizuje się w teologii szyizmu, był przez wiele lat ambasadorem Polski w Iranie) analizuje wojnę izraelsko-palestyńską przez pryzmat radykalizacji religijnej obu stron konfliktu. Wyjaśnia, jak Izrael i ruch Hamas zaprzęgły religie i nacjonalizmy do realizacji bieżących celów politycznych.
...[czytaj więcej]Czy współczesne państwa stać na mądrość?
Przemysław Grudziński nie szczędzi boleśnie krytycznych uwag o polityce Polski i polskich elitach, rozprawiając się z megalomanią i mitotwórstwem.
...[czytaj więcej]Walki o polską prezydenturę ciąg dalszy
Wydarzenia ostatnich miesięcy zarówno wewnętrznych, jak i poza granicami naszego kraju nakazują daleko idącą ostrożność w prognozach odnośnie do losów polskiej prezydentury. Wskazuje na to wysoki stopień wewnętrznej polaryzacji i skonfliktowania sił politycznych, idące w poprzek głównych orientacji i bloków.
...[czytaj więcej]Stary Prochazka
Czy wiek przywódców wpływa na skuteczność rządzenia? Rywalizacja Joego Bidena i Donalda Trumpa na wstępnym etapie kampanii w USA skłoniła autora do refleksji nad granicami wieku w polityce. Obaj, mając około osiemdziesiątki, zwrócili uwagę na historię najstarszych przywódców oraz na to, czy ich wiek może być symbolem schyłkowej fazy zachodniej cywilizacji.
...[czytaj więcej]Z wrześniowych remanentów pamięci
Rano, gdy na niebie pojawiły się nad Warszawą pierwsze niemieckie samoloty, zaczęła się niespodziewanie nowa epoka. Mało kto mógł to przypuszczać, a zwyczajni mieszkańcy najmniej. „To chyba jakieś ćwiczenia” – powtarzali za innymi i moi rodzice. Ze zgrozą i zdumieniem tracili powoli, jak wszyscy wokół, wiarę i zadufanie w siłę postępu i nauki płynące z historii.
...[czytaj więcej]Najstarsze drzewa polskie, „domowe” i inne takie…
Ekologia, głupcze! Nadal więc wycinajmy lasy, zaorujmy prerie, kopmy wielkie dziury w ziemi w poszukiwaniu… własnej zagłady! Róbmy tak dalej i dalej, i dalej… I dalej aż do samego końca… A i tak nie wiadomo, czy informacjami o skutkach tych działań da się kiedyś przekonać owe liczne zastępy dzisiejszych ekosceptyków i innych płaskoziemców…
...[czytaj więcej]Między historią idei prawnych a nauką o polityce
Polsko-niemieckie relacje w działalności naukowej i publicystycznej Franciszka Ryszki, wybitnego niemcoznawcy, prawnika, politologa, historyka, badacza faszyzmu. Artykuł na stulecie urodzin Profesora, osobiste wspomnienie ucznia o jego mistrzu. Tekst zawiera wiele unikalnych wspomnień i nieznanych dotąd faktów – np. o kontaktach F. Ryszki z Carlem Schmittem.
...[czytaj więcej]Uwagi o podstawie programowej z języka polskiego w liceach ogólnokształcących
Jak uczyć literatury? Nowy rok szkolny uczniowie rozpoczynają w starej szacie – ze starą podstawą programową. Odżyły stare spory na temat doboru tekstów literackich. Sienkiewicz czy Gombrowicz, a może Rymkiewicz? Byłoby wskazane, żeby te dyskusje osadzić w kontekście przyszłych (głębszych) zmian systemowych.
...[czytaj więcej]Tadeusz Czeżowski – pierwszy polski Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata
Tadeusz Czeżowski w mrokach okupacji nadał praktyczny wymiar głoszonym przezeń ideałom humanizmu. Pierwszy Polak uhonorowany tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata nigdy nie upublicznił swych dokonań. Tylko dzięki okruchom wiadomości, jakie zachowały się w korespondencji przyjaciół oraz uratowanych osób, wiemy, że zapisał jedną z najchlubniejszych kart w historii tamtej wojny.
...[czytaj więcej]Dlaczego młodzi ludzie nie czytają?
Rozmowa z nastoletnimi, wyrafinowanymi czytelnikami (i ich nauczycielem – polonistą, wykładowcą akademickim) na temat tego, dlaczego ich rówieśnicy nie czytają książek. Oraz o tym, jak skonstruować proces nauczania literatury, rodzimej i powszechnej, żeby stał się on interesujący dla młodych ludzi. Kreatywna grupa próbuje łamać schematy i szablony.
...[czytaj więcej]Parę refleksji o podstawie programowej. Uwagi do niedokonanej reformy
Mamy swoisty pół-stan, który nie zadowala nikogo – ani tradycjonalistów, ani modernistów – z tendencją do utrwalania się poglądu, że w edukacji będzie i trochę po staremu, i nawet troszeczkę po nowemu. Większość odwołuje się do osobistych doświadczeń. Usunięcie niektórych tytułów z listy lektur zostało obwołane ciosem w samo serce nadwiślańskiego Polaka.
...[czytaj więcej]Filozof Znaniecki – filozof kultury
Filozofia i socjologia Znanieckiego żyją jakby dwoma życiami, niezależnymi od siebie. Choć ta pierwsza jest ważnym wkładem nie tylko w polski, ale i w światowy dorobek tej dyscypliny, to wiedza o niej w dalszym ciągu jest fragmentaryczna. Najczęściej zajmuje marginalne miejsce w podsumowaniach jego twórczości i to zarówno w kraju, jak i poza jego granicami.
...[czytaj więcej]Etykieta
Odpowiedź była jasna, ale Zdzisław szepnął: „Poproś o przerwę”. Podczas niej wyjaśnił, że dla Chińczyków zwlekanie z odpowiedzią jest oznaką szacunku, etykiety właśnie, widocznie zadali tak mądre pytanie, że musimy się nad nim zastanowić. Jeśli tak, to poprosiłem o dłuższą przerwę. Rano ja zadałem pytanie. Chińczyk poprosił o przerwę, potem o kolejną.
...[czytaj więcej]Filmowe fascynacje Stanisława Janickiego
Bardzo osobiste wspomnienie jednego wybitnego człowieka kultury, japonisty, o jego znajomości z innym – krytykiem filmowym i historykiem kina, wywołane listem otrzymanym po pięciu dekadach od ich ostatniego spotkania. Stanisław Janicki przypisał Mikołajowi Melanowiczowi udział w powstaniu jego imponującego, bogato ilustrowanego kompendium wiedzy o filmie japońskim; choć ten drugi „niewiele o tym pamiętał”.
...[czytaj więcej]Wygnaniec a „kieszonka przynależności”. Dwie biografie Zygmunta Baumana
Gdy śledzimy opisane w monumentalnych biografiach koleje życia Baumana, mamy wrażenie, iż był człowiekiem mocno poturbowanym przez los wygnańca i banity. Tymczasem jedną z recenzentek, profesor Sheilę Fitzpatrick, uderzyło to, że uparcie odrzucał on rolę ofiary, że „udało mu się osiągnąć rzadki status człowieka szczęśliwego”.
...[czytaj więcej]Wakacje, wakacje
Słynny Przekop nadal poraża niczym niezmąconą ciszą, a przypomnę, że 17 września upłyną 2 lata od otwarcia tej sztandarowej inwestycji PiS. Okoliczni mieszkańcy na pytanie, co o niej myślą, odpowiadają tajemniczo, że ktoś, kto podjął tę decyzję, z pewnością wie, czemu ona służy, ale powtórzyć tego swoimi słowami nie potrafią. Jedynym zadowolonym z takiego obrotu sprawy okazał się właściciel melexa, którym wozi – za grube pieniądze – przyjezdnych z Krynicy Morskiej.
...[czytaj więcej]U progu gwiezdnych wojen
Jak to z planami wojennymi bywa – wcześniej lub później pojawi się ktoś, kto nie zważając na międzynarodowe zobowiązania przystąpi, w imię jakiejś obłąkańczej idei lub pod pozorem obrony przed potencjalnymi wrogami, do realizacji także tych w kosmosie. Koszty takiego przedsięwzięcia będą ogromne, znacznie przekraczające te przeznaczone na ziemskie zbrojenia.
...[czytaj więcej]Krajobraz po wojnach wyborczych
Koalicyjny rząd Donalda Tuska zmierzać będzie bardziej na prawo. Dopóki wspólnym celem było odsunięcie PiS od władzy, konieczny i widoczny był spory (w istocie bardziej populistyczny niż lewicowy) przechył na lewo. Po przejęciu i ustabilizowaniu władzy Tusk zmierza do tego, ażeby przywrócić centrową równowagę. Mowa tu o zwrocie o charakterze taktycznym.
...[czytaj więcej]Czy humaniści, do tego lewicowi, mogą toczyć wojny?
Idea wiecznego pokoju, uznania przez wszystkich ludzi i wszystkich przywódców politycznych, że lepiej jest współpracować niż gromadzić coraz większe zapasy śmiercionośnych broni i później się nimi zabijać, jest pociągająca. Jest też – przyznajmy – nierealistyczna. A co począć w sytuacji, gdy wojna przestała być abstraktem i trwa tuż za naszymi granicami?
...[czytaj więcej]Gra i manipulacja wojną. Do czego może to prowadzić?
Społeczna komunikacja dotycząca współczesnych wojen dociera do nas w zróżnicowanych, nie dość z sobą zsynchronizowanych, językach – zwłaszcza w stronniczym języku doraźnej polityki, ideologii czy dyplomacji – rzadziej zaś, i znacznie słabiej, w zobiektywizowanym i rzetelnym przekazie informacyjnym.
...[czytaj więcej]Rozum w punktach mierzony
Doda ma iloraz inteligencji tylko o 4 pkt mniejszy od Einsteina, Natalie Portman – o 1 pkt mniejszy od Mozarta. Ktoś zadał pytanie o IQ Mikołaja Kopernika. Einstein urodził się w 1879 roku, Mozart w 1756, zaś Kopernik w 1473. Jakie testy IQ wtedy funkcjonowały? Pamiętajmy jednak o tym, że inteligencja i poczucie humoru faktycznie idą w parze.
...[czytaj więcej]Unia a ekologia
W Unii toczy się dyskusja o Europie dwóch porządków: ksenofobicznym i nacjonalistycznym – gdzie zamknięcie narodów i zacieśnienie polityki tylko do własnych interesów jest dominujące, oraz Europie otwartej, wspólnotowej, zjednoczonej. Zielony Ład, tak samo jak wszelkie dyskusje o klimacie i konieczności ekologicznego myślenia stały się zakładnikami nacjonalistycznego zawężenia. Prawa rolników do zarządzania gospodarstwami na własną modłę, krytyka propozycji zmian są polem dyskusji etnocentrycznych.
...[czytaj więcej]Zmierzch czarnego „El Dorado”
Czas węgla się kończy. Rośnie zaś znaczenie odnawialnych źródeł energii – szczególnie fotowoltaiki i wiatraków. Jesteśmy w trakcie przejścia do nowej, miejmy nadzieję zielonej, epoki. Najważniejsze, aby zmiany odbywały się w duchu sprawiedliwej transformacji – z poszanowaniem interesów górników, lokalnej tożsamości oraz środowiska.
...[czytaj więcej]Język jest ważnym elementem śląskiej tożsamości
Zawetowanie przez prezydenta ustawy, nadającej śląskiemu etnolektowi status języka regionalnego, nie było niespodzianką. Uzasadnienie weta wzbudza natomiast reakcje od rozbawienia absurdalnością po oburzenie i wzmożenie nastrojów antypolskich na Śląsku. Prezydent dopatrzył się związków między kultywowaniem tożsamości śląskiej z wojną hybrydową na wschodzie.
...[czytaj więcej]Polska na rok przed wyborami prezydenckimi
Wnioski z wyników wyborów w latach 2023 i 2024 wyciągają, i na tej podstawie prognozują przyszłość, redaktorzy „Res Humana” oraz jeden z zaprzyjaźnionych autorów – profesor Jan Garlicki, politolog i socjolog związany z Uniwersytetem Warszawskim, właściciel i prezes Centrum Badań Marketingowych „Indicator”.
...[czytaj więcej]Feminatywy – próba językowej rekompensaty w walce o równouprawnienie kobiet
Pragnę wyrazić swój zdystansowany stosunek do ingerencji w życie kobiet przez narzucanie im decyzji dotyczących aborcji przez przedstawicieli określonej partii lub Kościoła, niekompetentnych w zakresie medycyny i prawa. Podobnie nie jestem zachwycony, kiedy grupy użytkowników języka, niefachowców, apodyktycznie lansują postulaty dotyczące praktyk lingwistycznych.
...[czytaj więcej]Dlaczego feminatywy (dobre) są?
Feminatywy są dobre tak samo, jak maskulatywy i formy neutralne. Ani lepsze, ani gorsze. Pozwalają od razu rozpoznać, że mówimy o niej, a nie o nim. Są najkrótszym i najprostszym, a więc najbardziej ekonomicznym sposobem przedstawienia osoby rodzaju żeńskiego. A język dąży do prostoty i ekonomiczności wypowiedzi. Pani doktor w stosunku do krótszej doktorki nie broni się. Krótsze formy trafiają w sedno.
...[czytaj więcej]UE i napięcia społeczne. Czy coś poszło nie tak? Czy Unia rozwinie się jako projekt socjalny?
Relacja i wszystkie materiały z konferencji z udziałem Włodzimierza CIMOSZEWICZA, przewodniczącego OPZZ Piotra OSTROWSKIEGO oraz ekspertów. Uznano, że Unia Europejska musi się dalej integrować; co więcej, ta integracja musi być bardziej zdecydowana, z czasem obejmując również usługi publiczne.
...[czytaj więcej]Hieronim Kubiak w mojej pamięci
Poranny telefon z wiadomością o jego śmierci nie był dla mnie zaskoczeniem. Hieronim ciężko i długo chorował, gasł w oczach. W obliczu tej śmierci przed oczyma stanęła mi bardzo długa historia naszej przyjaźni – jednej z najwspanialszych, jakie dał mi los. Był dobrym człowiekiem i lojalnym przyjacielem. Był jedną z najpiękniejszych postaci polskiej powojennej lewicy.
...[czytaj więcej]Odszedł Hieronim Kubiak…
Zostawił trwały ślad zarówno w krakowskim środowisku naukowym, jak i w powojennej historii krakowskiej lewicy. W czasie naszych rozmów wspominał np. swoje pobyty na uczelniach amerykańskich, był dumny z faktu, że jedno z jego wystąpień zrobiło wrażenie na żonie byłego prezydenta Jacqueline Kennedy – później przywołała je w jednej ze swych publikacji.
...[czytaj więcej]Serce czy rozum?
W europejskiej tradycji kulturalnej utrwaliła się tendencja do wzajemnego przeciwstawiania uczuć i rozumu, utożsamianych popularnie z władzami serca i mózgu. Gdzie szukać praźródeł takiego toku myślenia, zgodnie z którym poszczególne elementy całości nie współdziałają, nie uzupełniają się wzajemnie, lecz walczą i ścierają się ze sobą?
...[czytaj więcej]Tezy o aborcji
Redakcja „Res Humana” szykuje się do odbycia dyskusji poświęconej poszukiwaniu optymalnych, z uwzględnieniem zmieniających się postaw społecznych, ale także aktualnego układu sił w polityce, sposobów uregulowania prawa kobiet do decyzji o terminacji ciąży. Proponujemy kilka punktów, od której mogłaby się ona rozpocząć.
...[czytaj więcej]Co nam mówią wyniki wyborów do Parlamentu Europejskiego? Unia Europejska musi natychmiast skręcić w lewo!
Najgorszą rzeczą, jaką mogą zrobić partie centroprawicowe, jest flirtowanie z radykalną prawicą i włączenie jej postulatów do swojej agendy (w wielu kwestiach właściwie to już się stało). Socjaliści i Demokraci, liberałowie oraz Zieloni powinni zrobić wszystko, by ułatwić Europejskiej Partii Ludowej powstrzymanie się od takiej pokusy.
...[czytaj więcej]Józef Rurawski, Tadeusz Dołęga-Mostowicz, Jarosław Górski i ja…
Książkę czyta się niemalże jak najbardziej sensacyjną z sensacyjnych powieści samego Dołęgi-Mostowicza.
...[czytaj więcej]Kotarbiński a marksizm
Przekonania Kotarbińskiego były zawsze bliskie lewicowym ideałom. Pomiędzy jego dążeniem a projektem klasyków marksizmu istniała zbieżność, choć sposób, w jaki zamierzali to osiągnąć, był diametralnie odmienny. Z marksizmem naukowym Kotarbińskiego łączyło wiele, miał natomiast stosunek wyraźnie negatywny do jego nurtu walczącego (marksizmu-leninizmu).
...[czytaj więcej]