Język jest ważnym elementem śląskiej tożsamości

Zawetowanie przez prezydenta ustawy, nadającej śląskiemu etnolektowi status języka regionalnego, nie było niespodzianką. Zwłaszcza, jeśli pamięta się o dotychczasowej polityce obozu, z którego A. Duda się wywodzi. Uzasadnienie weta wzbudza natomiast reakcje od rozbawienia absurdalnością po oburzenie i wzmożenie  nastrojów antypolskich na Śląsku. Prezydent, ni mniej, ni więcej, dopatrzył się związków między kultywowaniem  tożsamości  śląskiej z wojną hybrydową na wschodzie.

Feminatywy – próba językowej rekompensaty w walce o równouprawnienie kobiet

Pragnę wyrazić swój zdystansowany stosunek do ingerencji w życie kobiet przez narzucanie im decyzji dotyczących aborcji przez przedstawicieli określonej partii lub Kościoła, niekompetentnych w zakresie medycyny i prawa. Podobnie nie jestem zachwycony, kiedy grupy użytkowników języka, niefachowców, apodyktycznie lansują postulaty dotyczące praktyk lingwistycznych.

Dlaczego feminatywy (dobre) są?

Feminatywy są dobre tak samo, jak maskulatywy i formy neutralne. Ani lepsze, ani gorsze. Pozwalają od razu rozpoznać, że mówimy o niej, a nie o nim. Są najkrótszym i najprostszym, a więc najbardziej ekonomicznym sposobem przedstawienia osoby rodzaju żeńskiego. A język dąży do prostoty i ekonomiczności wypowiedzi. Pani doktor w stosunku do krótszej doktorki nie broni się. Krótsze formy trafiają w sedno.

Polska na rok przed wyborami prezydenckimi

Wnioski z wyników wyborów w latach 2023 i 2024 wyciągają, i na tej podstawie prognozują przyszłość, redaktorzy „Res Humana” oraz jeden z zaprzyjaźnionych autorów – profesor Jan Garlicki, politolog i socjolog związany z Uniwersytetem Warszawskim, właściciel i prezes Centrum Badań Marketingowych „Indicator”.

Tezy o aborcji

Redakcja „Res Humana” szykuje się do odbycia dyskusji poświęconej poszukiwaniu optymalnych, z uwzględnieniem zmieniających się postaw społecznych, ale także aktualnego układu sił w polityce, sposobów uregulowania prawa kobiet do decyzji o terminacji ciąży. Proponujemy kilka punktów, od której mogłaby się ona rozpocząć.

Dlaczego trzeba badać finansjalizację?

Postępująca finansjalizacja czyli dominacja sektora finansowego, któremu bardziej opłaca się inwestować w aktywa finansowe niż w gospodarkę, zagraża dobrostanowi społecznemu, a w dalszej perspektywie może przyczynić się zastąpienia demokratycznych społeczeństw rynkowych jakąś nową odmianą despotii, tym razem kapitalistycznej.

Media publiczne – szkic do reformy

Media publiczne uzależnione przez formację polityczną, ideologię czy religię prezentują jednostronną wizję świata, antagonizują społeczeństwo i zwykle służą władzy autokratycznej lub wspierają budowę takiej władzy. Zasady prawa strzegące niezależności mediów były przez lata niekorzystnie zmieniane, by za czasów rządów PiS zupełnie przestać obowiązywać.

Scena polityczna po wyborach samorządowych

Wybory samorządowe – wbrew większości sondaży – nie przyniosły zasadniczych zmian na scenie politycznej. Pod pewnymi względami były powtórzeniem wyborów parlamentarnych z 2023 roku (pierwsze miejsce PiS, ale większość uzyskana przez koalicję demokratyczną; wyraźny podział na miasto i wieś oraz jeszcze wyraźniejszy wpływ wykształcenia na wybór opcji politycznej).

Autorytaryzm początków XXI wieku. Tendencje, ewolucja, perspektywy

Po dyktaturach strachu współcześnie wśród państw niedemokratycznych zaczynają dominować dyktatury spinu.

Relacje państwo – Kościół po wyborach parlamentarnych 15 X 2023 r. Perspektywy, szanse ulepszeń

Dyskusja o tym, czy w powyborczej rzeczywistości da się ułożyć na nowo obszar stosunków między Rzecząpospolitą a Kościołem Rzymskokatolickim.

Wyrzucane pieniądze, czyli konsekwentne osłabianie Polski

Co zrobić, by w końcu, po 40 latach od tzw. transformacji ustrojowej, doczekać się władz merytorycznie, kompetencyjnie i mentalnie przygotowanych do służby publicznej, oddanych mieszkańcom, małym ojczyznom i całej polskiej wspólnocie?

Parę odważnych, może nawet obrazoburczych, propozycji, napisanych przez poważanego autora, ale z pozycji zdenerwowanego obywatela.

Samorząd – same pytania

Samorząd stał się jednym z ogniw tak samo odległego systemu zarządzania państwem, jak rząd czy partie polityczne. Nie bez winy są tu sami samorządowcy. Nie będąc pewni swej siły i popularności podczepiają się pod partie, bo one dają im w kampanii swoje zasoby. Wyborca odbiera wójta, burmistrza, prezydenta jako wysłannika delegowanego do zarządzania jego małą ojczyzną. Ten przestaje być liderem lokalnej społeczności, staje się w niej instytucją zarządczą, trochę jednak obcą.

Odbudowywanie demokracji

Wybory parlamentarne otworzyły drogę do głębokich zmian w polskim systemie politycznym, co bez przesady można nazwać drugą demokratyzacją. Dokonuje się ona w warunkach ostrej walki. Elita PiS nie była przygotowana na przegraną i reaguje na nią w sposób agresywny. Nie ma ani śladu ponadpartyjnej współpracy w reformowaniu państwa. Konieczne jest więc realistyczne rozpoznanie zagrożeń i znajdowanie na nie odpowiedzi.

Sto dni Donalda Tuska

Można mieć nadzieję, że zaraz po 7 kwietnia (118. dzień po jego zaprzysiężeniu) czy po ogłoszeniu wyników kolejnych wyborów, premier uzyska tak silną legitymację do przeprowadzenia głębokich rozliczeń, że w pełni przekształci się z kolejnego premiera zapamiętanego dotychczas jako twórcę „ciepłej wody w kranie” w godnego upamiętnienia męża stanu. Czy jest scenariusz alternatywny, jeśli ten plan się nie uda? Los Napoleona i powrót do autorytaryzmu?

Otwarty problem „dobrej śmierci”

Wielu agnostyków czy ateistów pozbyło się obawy przed śmiercią oraz odwiecznego lęku przed wizją braku życia wiecznego. Jednak wielu (a być może nawet każdy z nas…) nie wyzbyło się lęku przed samym umieraniem. Bywają życzenia osób starszych proszących o „śmierć estetyczną”. W tym pragnieniu widać wyraźnie pierwotną obawę przed odwiecznymi wrogami godności człowieka – bólem i cierpieniem.

Agnieszka Holland i kłopoty z władzą

Agnieszka Holland słusznie uchodzi za wybitną postać w kinematografii polskiej i międzynarodowej. Jednakże prezentacja jej filmów nie wyczerpuje wszystkich kierunków ich intelektualnej zawartości. Do tych najczęściej pomijanych należą wątki filozoficzne obecne w jej twórczości, natura współczesnej cywilizacji, antropologia i psychologia społeczna.

Gdzie rządzi siła, tam prawo jest bezsilne

Można wskazać wiele obszarów niszczącej siły państwa. Jednym z nich jest rekcja na nieuregulowane przekroczenia granicy. To zjawisko trafiło na kompletnie nieprzygotowane instytucje, na brak polityki migracyjnej i dążenie do tego, by siła zastąpiła prawo.

Pełne goryczy refleksje prawniczki i działaczki społecznej, byłej zastępczyni  Rzecznika Praw Obywatelskich.

Jacy jesteśmy? Silne i słabe strony społeczeństwa polskiego na progu roku 2024

Czy my, Polacy, jesteśmy aktywnymi podmiotami polityki, obywatelami państwa, z którym czujemy się związani emocjonalnie? Czy jesteśmy społeczeństwem obywatelskim? Jakie są nasze silne, a jakie słabe strony?

Młoda zmiana – O wpływie młodych na wynik polskich wyborów parlamentarnych w 2023 roku

Mając na uwadze dotychczasowe relacje pomiędzy elitami rządzącymi a młodym pokoleniem wyborców, trudno nie ulec wrażeniu, że utrzymanie tego poparcia na stałym i wysokim poziomie będzie poważnym wyzwaniem dla nowej koalicji rządzącej. Sprostanie mu może być jeszcze trudniejsze ze względu na fakt, iż w nowym Sejmie będzie brakowało młodzieżowej reprezentacji. To wyjątkowo zadziwiające.

Beaty Szydło obrona przez atak?

Szydło otrzymała już zapewne wezwanie do stawienia się przed komisją sejmową celem złożenia wyjaśnień, które zadecydują nie tyle o jej dalszej, co raczej bliższej przyszłości. Tę może spędzić w więzieniu. Stało się to jasne, od kiedy „New York Times” w swoim artykule ujawnił kulisy sprzedaży Polsce programu Pegasus.

Społeczny nacisk na rządzących jest nieustająco konieczny

Agnieszka HOLLAND mówi o dobru i złu, migracji jako zjawisku globalnym nieuchronnie nadciągającym do murów i płotów bogatego świata, społeczeństwie obywatelskim, oczekiwaniach wobec nowego rządu, o Jarosławie Kaczyńskim oraz o tym, czy przetrwa nasza cywilizacja.

Pierwsze dwa miesiące polityki w znów demokratycznej Polsce

Precyzyjna analiza procesu przekazywania władzy z rąk przegranego obozu populistycznej prawicy do zwycięskiej koalicji stronnictw demokratycznych, z udziałem (niekonstruktywnym) Andrzeja Dudy, między 15 października a 12 grudnia 2023 roku. Oraz gorzkie uwagi na temat polskich tradycji rządzenia, na które próbował się powołać urzędujący prezydent.

Rząd nadziei

Nadziejom związanym z nowym rządem towarzyszyć musi świadomość, że podjął on niezwykle trudne zadanie. Po ośmiu latach rządów Prawa i Sprawiedliwości Polska stoi przed czterema wielkimi wyzwaniami, i w zależności od tego, jak ten rząd na nie odpowie, zależy nie tylko jego los, ale także szansa na to, by nie było już powrotu do autorytarnego kursu politycznego.

Dyplomacja w ruinie

Spustoszenie, jakie w polskiej polityce wyrządziły rządy PiS, dewastacja instytucji, regulacji i zasad, znieprawienie myślenia o państwie, są bodajże najbardziej zauważalne w obszarze stosunków zagranicznych. Odbudowanie międzynarodowej pozycji Polski wymaga czasu, cierpliwości oraz działań jednocześnie roztropnych i zdecydowanych, a niekiedy radykalnych.

Polonia democratica rediviva

Piętnastego października 2023 roku dobrze ponad jedenaście i pół miliona obywateli Rzeczypospolitej wybrało drogę prowadzącą na powrót do demokracji, do zachodniej kultury politycznej i cywilizacji prawa. Tym samym odrzuciło trwający osiem lat eksperyment ustrojowy, próbujący połączyć wolne (ale nie – uczciwe) wybory z prymatem woli jednostki nad Konstytucją i „prywatyzacją” państwa. O czym jeszcze świadczą wyniki wyborów?

Nadzieje i niepokoje

Siedem mądrych rad brytyjskiej królowej Elżbiety I, przydatnych dla wszystkich sprawujących władzę.

Tekst został pierwotnie opublikowany krótko po zwycięstwie demokratycznej opozycji w wyborach 2023 roku. Zawsze warto odwoływać się do prawd ponadczasowych, ważnych dawniej, teraz i w przyszłości. Do prawd „wiecznie żywych”.

Spór o charakter państwa

W centralnym pytaniu wyborów’2023 – „Jaki ma być charakter państwa?” – zawarte są dwie kwestie: zagrożenie, jakie dla ładu demokratycznego stanowi prowadzona od 2015 roku polityka demontażu państwa prawa i stopniowego tworzenia systemu autorytarnego, oraz polityka władz w sferze praw człowieka i stosunków między państwem i najsilniejszą instytucją religijną: Kościołem Rzymskokatolickim.

Dokąd zmierza Polska?

Na poprawę dobrobytu ludności składa się dużo więcej niż tylko poziom dochodów i majątku. Ważny jest klimat, w którym się żyje; ten dosłowny, ale i ten społeczny. Ważna jest atmosfera, w której się obracamy; ta dosłowna, ale i ta polityczna. Tymczasem zrobiło się duszno… Od tego jak się mierzy, zależy dokąd się zmierza. Są inne, lepsze niż tradycyjny PKB, miary sytuacji gospodarczej.

A wszystkiemu winna Lodka

Polska już od kilku lat nie jest uznawana w wynikach badań ani w społeczności międzynarodowej za zrównoważony kraj demokracji i postępu społecznego. W rankingach naukowych już dawno wypadła z elity państw demokratycznych, niemal zawsze ma jeden z najniższych wyników wśród państw członkowskich UE, a w ujęciu globalnym jest sklasyfikowana na 80. pozycji z tendencją spadkową.

Problem polskich samobójstw w obecnej rzeczywistości

Dane pokazują gwałtowną tendencję zwyżkową zachowań samobójczych w ostatnich latach, stosowne współczynniki w Polsce są jednymi z wyższych w Europie. Samobójstwa stały się problemem nie tylko osobistym, ale i społecznym. Socjologowie (oraz inne środowiska naukowe) uważają, że są one wyznacznikiem kondycji społeczeństwa.

Podłoże i istota prawicowego populizmu

Autorytarny populizm łączy skrajnie prawicowe nurty w sferze wartości i ideologii nacjonalistycznych z lewicowymi postulatami socjalnymi. Siły populistyczne i antydemokratyczne zyskują zwykle popularność w okresach stagnacji gospodarczej i niepewności politycznej, czego Europa doświadczyła w szczególności w latach 30. XX wieku, a w odpowiednio mniejszej skali cyklicznie w okresie powojennym, m.in. w czasie rewolt studenckich w końcu lat 60. ubiegłego wieku… (czytaj dalej)

Co dobre, płynie z Brukseli

Gdy rozmawiam z przedstawicielami biznesu, zdają sobie sprawę z tego, że nadmierne nierówności prędzej czy później wyjdą nam bokiem. Jeśli nie będziemy mieli sprawiedliwego systemu podatkowego i redystrybucyjnej polityki państwa, dojdzie do konfliktu.

Rozmowa z przewodniczącym OPZZ.

Ideologia konsumpcjonizmu i jej współczesne przesilenia

Nie można utrzymać życia bez konsumpcji, to konieczność biologicznie uwarunkowana. Jednak wolny rynek z czynności koniecznej uczynił swą strategię przetrwania. Konsumpcjonizm rozumiany jest jako nadmierne przyswajanie dóbr materialnych i usług, które składają się na kształtowanie postawy roszczeń wobec otoczenia w każdym zakresie.

Wyzwania przed polskim sektorem żywnościowym

Rolnictwo musi podjąć wyzwania wobec megatrendów gospodarczych i wyczerpywania się zasobów. Nowe oczekiwania konsumenckie stają się codziennością, nie ciekawostkami czy zachciankami nudzących się społeczeństw. O produkcji żywności bez użycia ziemi, stosowaniu drukarek 3D i „inteligentnych” materiałów pisze wieloletni dyrektor Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej.

Koniec historii

Esej o aktualności filozofii heglowskiej dla teorii polityki. Opierając się na tych teoretycznych założeniach Hegla i nawiązując do słynnego artykułu F. Fukuyamy z 1989 roku (pod tym samym tytułem, ale ze znakiem zapytania), autor dokonuje własnej interpretacji wojny w Ukrainie oraz populizmu i rodzącego się do października 2023 r. autorytaryzmu w Polsce.