Habent sua fata libelli

Historia książek przypomina los ludzi: jest czas wzlotu i sławy, jest czas obojętności, jest czas zapomnienia. Porzucone książki mówią o nas, naszej przeszłości i dniu dzisiejszym więcej może, aniżeli te zachowane w naszych bibliotekach domowych.

Bez ograniczeń

Zaryzykuję stwierdzenie, że Karol Nawrocki wygrał wybory prezydenckie w Polsce dzięki przemyślanej ingerencji administracji amerykańskiej w proces ich przygotowania i przeprowadzenia. Nie ma znaczenia, czy administracja ta działała bezpośrednio, czy posługiwała się instytucjami pośredniczącymi. Postawioną tezę potwierdzają działania poprzedzające finalne rozstrzygnięcie wyborcze, jak też spotkanie Trump-Nawrocki przed drugą turą.

Okruchy czasu, czyli z raptularza wspomnień…

Przygotowuję do publikacji wybór swoich wspominków o ludziach, z którymi zetknął mnie czas miniony i jakiś tam wspólny fragmencik biografii… Mam przed oczami twarze przyjaciół – Sławka Tabkowskiego, Tomka Gluzińskiego… wspólne chwile. Wspominam chwile z przeszłości, chcę zebrać te drobne koraliki zdarzeń,  układając obraz epoki, która nas stworzyła i którą tworzyliśmy.

Może więcej kultury fizycznej?

Dość już z takim wydurnianiem się jak uczenie Narodu czytania poezji Herberta czy cytowania Pana Tadeusza! Zamiast jakiejś niemądrej  podstawy programowej szkół powszechnych układanej przez minister Nowacką, zdecydowanie lepiej wdrażać jest Naród w arkana kultury fizycznej, co w zakresie młodzieży męskiej spełniał swego czasu obowiązkowy pobór do wojska, który z niejednego uczynił prawdziwego mężczyznę i raz na zawsze wybił głupoty z głowy.

Sztuczne kwiaty

Pozostawianie na grobach niewiędnących, udających żywe, plastikowych wiązanek i wieńców zbliża nas do wirtualnego świata (być może jednego z leśmianowskich zaświatów), w którym nic nie może umrzeć z tego powodu, że nie cieszyło się realnym życiem. Było jak wiązanka plastikowych roślin, udawaniem bycia czymś innym i martwym z samego założenia.

Stanisław Lem o Umberto Eco – obaj o Sieci…  

Są jeszcze tacy artyści, którym chce się chcieć być ostatnimi być może racjonalistami w wielkim stylu, dążącymi do źródeł i korzeni oraz przezwyciężania narastającego w naszym stuleciu poczucia bezsiły jednostki wobec otaczającego ją irracjonalnego chaosu i zagrożeń, wynikających wprost poniekąd – o paradoksie – z rozwoju cywilizacji i myśli ludzkiej.

Depresja i Rekonstrukcja

Prezydent RP swoją wygraną faktycznie zawdzięcza najgorzej wykształconym wyborcom z najlichszych gospodarczo i mentalnie regionów kraju. Z takiego obrotu sprawy nie mogą cieszyć się nawet zwycięzcy, o ile mają elementarną zdolność intelektualnej i moralnej oceny sytuacji. Na razie nastroje tam triumfalne. Chodzi o władzę. Polską zajmiemy się później.

O zbędności

Czy człowiek zbędny jest zagrożeniem, czy raczej obrońcą wolności? Przełomem w interioryzacji prawa moralnego okazało się zniknięcie tła – miliardów gwiazd z obecności na nocnym niebie. Dwiema powiastkami filozoficznymi witamy w gronie naszych stałych felietonistów Adama Komorowskiego, filozofa, niegdysiejszego redaktora naczelnego zaprzyjaźnionego „Zdania”.

Bieżące barwy kampanii

Jeden z kolegów zasugerował mi na ucho, że do keiserowskiego wąsika pasowałaby bardziej pikielhauba, aniżeli tak wyrafinowana i subtelna ozdoba. To oburzyło mnie już do cna. Bo jakże można odmawiać fularu politykowi, który jako jedyny ubił interes z działaczem Ruchu Palikota Januszem P., sprzedając mu browar i w dodatku otrzymując obiecane z tej transakcji pieniądze?!

Ryszarda Kapuścińskiego przypisy do Herodota

Reporterskie relacje Kapuścińskiego stanowią do dziś ważne dokumenty historycznych już spraw rzeczywistości polityczno-społecznej. A także zagadnień ogólniejszych – problemów implikacji, sprzeczności i paradoksów ludzkiej natury; w tym odwiecznych mechanizmów zdobywania i funkcjonowania władzy, nawet tej sprawowanej w imię wzniosłych haseł i idei…

Zwyczajny faszyzm*

Faszyzm jest przypadłością wstydliwą, wydaje się więc, że gdy znika słowo, znika też desygnat. Owszem, przytrafił się światu, ale czy to zaszłość historyczna, konstrukt obecny tylko w ściśle określonych ramach czasowych 1922–1945? Powinniśmy pytać o możliwość odrodzenia faszyzmu we współczesnym świecie z rozrastającymi się tendencjami autokratycznymi.

Salony i chałupy, hrabiny i babiny, szulernie, fabryki, dyliżanse, lokomotywy, czyli Życie polskie w XIX wieku

To zbiór barwnych, niekiedy anegdotycznych, obrazków, opowieści i podań, opisów indywidualnych zachowań ludzi, ich działań i postaw.

Etos pracy czy etos geszeftu?

W kapitalizmie zysk i stan posiadania decydują o miejscu w hierarchii społecznej. Milionerów nie pytają, skąd i jak zdobyli majątek, istotne jest, że go mają. Ważne więc, by udowodnić, że wszystko odbywa się zgodnie z prawem. Znaczenie mają nie tyle fakty, ile zdolność wymigania się. Nie tylko majątek, ale także uznanie społeczne zdobywa się umiejętnym geszeftem.

Zabawy polityczne

Roosevelt interweniował, przenosząc część władzy z elity finansowej na polityczną. Gdyby tego nie zrobił, przeważyłoby poczucie, że wszystkie elity zawiodły. A właśnie ono doprowadziło do władzy faszystów w Europie. Czy podobna sytuacja ma miejsce teraz, czy faszyści zagrażają też Polsce? Coraz mocniej objawiają się na międzynarodowej scenie politycznej.

Kilka uwag o związkach literatury z filmem

Nie tylko, jak wiemy dziś doskonale, literatura oddziałuje na film, ale i odwrotnie: film postawił literaturę (i inne sztuki) w nowej sytuacji, która w sumie ożywczo na nią podziałała, jej możliwości ekspresyjne, które – znowu nawiasem mówiąc – rozwinęły się w dwu skrajnych kierunkach, odpowiadającym dwu skrzydłom poszukiwań w dziedzinie języka filmowego.

Stary Prochazka

Czy wiek przywódców wpływa na skuteczność rządzenia? Rywalizacja Joego Bidena i Donalda Trumpa na wstępnym etapie kampanii w USA skłoniła autora do refleksji nad granicami wieku w polityce. Obaj, mając około osiemdziesiątki, zwrócili uwagę na historię najstarszych przywódców oraz na to, czy ich wiek może być symbolem schyłkowej fazy zachodniej cywilizacji.

Najstarsze drzewa polskie, „domowe” i inne takie…

Ekologia, głupcze! Nadal więc wycinajmy lasy, zaorujmy prerie, kopmy wielkie dziury w ziemi w poszukiwaniu… własnej zagłady! Róbmy tak dalej i dalej, i dalej… I dalej aż do samego końca… A i tak nie wiadomo, czy informacjami o skutkach tych działań da się kiedyś przekonać owe liczne zastępy dzisiejszych ekosceptyków i innych płaskoziemców…

Wakacje, wakacje

Słynny Przekop nadal poraża niczym niezmąconą ciszą, a przypomnę, że 17 września upłyną 2 lata od otwarcia tej sztandarowej inwestycji PiS. Okoliczni mieszkańcy na pytanie, co o niej myślą, odpowiadają tajemniczo, że ktoś, kto podjął tę decyzję, z pewnością wie, czemu ona służy, ale powtórzyć tego swoimi słowami nie potrafią. Jedynym zadowolonym z takiego obrotu sprawy okazał się właściciel melexa, którym wozi – za grube pieniądze – przyjezdnych z Krynicy Morskiej.

Józef Rurawski, Tadeusz Dołęga-Mostowicz, Jarosław Górski i ja…

Książkę czyta się niemalże jak najbardziej sensacyjną z sensacyjnych powieści samego Dołęgi-Mostowicza.

Cywilizacja „Przekroju”, Eile, Urbanek…

„Przekrój”, niezwykły i ogromnie poczytny tygodnik, był jedyny w swoim rodzaju. W zgrzebnej, jak na dzisiejsze wymagania, szacie zewnętrznej puszczał w obieg kultury polskiej nieobecne w innych pismach wiadomości kulturowo-elitarne, odwołując się do nowych prądów w myśli europejskiej i światowej, sztuce i kulturze, do nieznanych jeszcze zjawisk i nazwisk.

Rocznice i niepoprawne skojarzenia

101. rocznica śmierci Narutowicza zbiegła mi się z piątą – zamordowania Pawła Adamowicza. Nie mogę opędzić się od skojarzenia, że niebezpieczna pora dla Polaków to nie tylko listopad, a może także i inne miesiące. Bo w ostatecznym rachunku o ich przyszłości zadecyduje zdolność do zrzucenia balastu nacjonalistycznej i wielkomocarstwowej retoryki, a tu kalendarz nie ma wielkiego znaczenia.

Kultura podległości

Jarosław Kuisz, podczas uniwersyteckich wykładów, a potem w jednej ze swoich książek, podzielił rodzimą populację na żyjących w kulturze podległości (urodzonych między 1795 a 1989 r.) i urodzone po 1989 r. pokolenie niepodległego państwa polskiego. Nie zgadzam się z takim podziałem. Ci drudzy sami niczego jeszcze nie dokonali, najstarsi ledwie przekroczyli „trzydziestkę”.

„Władca much” Williama Goldinga jako metafora narodzin zniewolenia

Zniewolenie może obejmować wiele terytoriów dziedzin życia ludzkiego. Od całkowicie osobistych relacji po najbardziej złożone formy społecznej organizacji. Literackich opisów powstawania i funkcjonowania jego rozmaitych odmian było i nadal rodzi się bardzo wiele. Składa się z nich znaczna część historii literatury powszechnej, zwanej „piękną”.

Nadzieje i niepokoje

Siedem mądrych rad brytyjskiej królowej Elżbiety I, przydatnych dla wszystkich sprawujących władzę.

Tekst został pierwotnie opublikowany krótko po zwycięstwie demokratycznej opozycji w wyborach 2023 roku. Zawsze warto odwoływać się do prawd ponadczasowych, ważnych dawniej, teraz i w przyszłości. Do prawd „wiecznie żywych”.

Łamańce językowe

Język jest zjawiskiem społecznym – tę prawdę ludzkość zna od wieków. Zmienia się wraz z postępem cywilizacyjnym, reaguje na innowacje, nowe desygnaty, przeobrażenia społeczne, zmiany w preferencjach obyczajowych. Sam sobie radzi z adaptacją swoich struktur i dostosowaniem zasobu leksykalnego do tych…

Krakanie nad czytaniem (pod koniec lata)

U Marcela Prousta, w jego wielkim dziele – W poszukiwaniu straconego czasu – znajdziemy między innymi taką oto wprowadzającą trafnie w sedno sprawy myśl o interesującej nas tutaj problematyce wartości i sensu lektury: „skoro pisarz wprawił nas w ten stan, w którym, jak we wszystkich wewnętrznych stanach…

Dupa ministru

Incydent z rakietą (niewiadomego pochodzenia), która nie wiedzieć po co wleciała do Polski, a następnie spokojnie przeleżała sobie cztery miesiące z okładem pod Bydgoszczą, pobudził zainteresowanie społeczne kondycją naszej armii oraz bezpieczeństwem obywateli i polityków także. W trudnych chwilach…

IO (EO), Skolimowski, Osiołek, Apulejusz i IA…

Domyślasz się – słusznie – Drogi Czytelniku, że mowa tutaj będzie między innymi o filmie Jerzego Skolimowskiego pod tym majuskułowym tytułem IO (ang. wersja EO), nominowanym w tegorocznym rozdaniu Akademii Filmowej z USA do nagrody Oskara dla najlepszego filmu zagranicznego. Szkoda może tylko…

Spór o uwłaszczenie

Historia Polski XIX i XX stulecia wypełniona była dysputą na temat pożytków płynących z uwłaszczenia chłopów. Z jednej strony, akt przekazania gruntu spełniał wymogi sprawiedliwości społecznej, bo niesprawiedliwością było przypisanie chłopa do ziemi i obarczanie go obowiązkiem odrabiania pańszczyzny…

Niezmienne przypadłości władzy autokratów

.. Totalitaryzm i autorytaryzm mają antenatów w przeszłości, nawet odległej. Władza sama w sobie była najistotniejsza już dla rzymskich cesarzy. Rządząca elita nie realizuje jakiegokolwiek programu, który mógłby w najmniejszym stopniu zaszkodzić pozycji władcy i jego akolitów. Za wszelką cenę, kosztem…

Medytacje wokół książki Henry’ego Kissingera Świat przywrócony. Metternich, Castlereagh i zagadnienie pokoju 1812–1822

Publikacja jest dysertacją doktorską autora, napisaną w 1954 roku, a opublikowaną w wydaniu książkowym trzy lata później. Teraz, po 65 latach, przyszedł czas na jej pierwsze polskie wydanie. Tekst poprzedzają rozważania tłumacza i wydawcy Jana Sadkiewicza, podkreślające, za Schopenhauerem, rolę historii…

O niemieckiej (i polskiej) szlachcie Rosji

Wizyta Joe Bidena na Ukrainie, spotkanie z Prezydentem Zełenskim, to nie tylko ważne wydarzenie polityczne, ale też możliwość obserwacji, jak wizyta ta jest konstruowana „pod publiczkę”. Wyjące syreny przeciwlotnicze w Kijowie to prezent, raczej uzgodniony, obrazu dzielnego prezydenta