Artykuły
Podmianka bez niespodzianek
Doskonale pamiętam, jak to z Włodkiem Czarzastym w tamtym czasie bywało – jeśli już, to był raczej socjaldemokratą niż komunistą, na pewno dalekim od doktryny, którą z wyraźną niechęcią na wykładach i ćwiczeniach poznawał. Czyli raczej potomek Kautsky’ego aniżeli Lenina, choć jako student był bardziej działaczem aniżeli klasycznym scholarzem.
...[czytaj więcej]
Pożegnanie i pamięć
Zdzisław Słowik (1932-2025) był dla polskiego ruchu laickiego postacią o ogromnym znaczeniu i wielkich zasługach. Nad wyraz skromny, nigdy nie wysuwał swojej osoby na pierwsze miejsce, ale też nigdy nie usuwał się na bok, gdy trzeba było podejmować trudne zadania. Od wczesnej młodości był człowiekiem lewicy i tej obranej przed laty drogi nigdy nie porzucił.
...[czytaj więcej]
Czy humanistyka przetrwa wiek XXI?
Zastosowania AI mogą tworzyć funkcjonalne modele subiektywności bez odwoływania się do współczynnika humanistycznego i bez potrzeby omijania osobliwości nauk społecznych, tj. obliczeniowo racjonalizować poznanie humanistyczne i tak wyprowadzać poznanie humanistyczne poza skrupuły poznawcze. Hermeneutyczne zdolności AI są na razie nieznane.
...[czytaj więcej]
Habent sua fata libelli
Historia książek przypomina los ludzi: jest czas wzlotu i sławy, jest czas obojętności, jest czas zapomnienia. Porzucone książki mówią o nas, naszej przeszłości i dniu dzisiejszym więcej może, aniżeli te zachowane w naszych bibliotekach domowych.
...[czytaj więcej]
Atrakcyjność słowa charyzma i jego nadużywanie we współczesnych narracjach
Słowo charyzma pojawiło się w rozważaniach chrześcijańskich teologów na przełomie starożytności i naszej ery usiłujących wyjaśnić, co powoduje pojawianie się osób posiadających nadzwyczajne zdolności.
...[czytaj więcej]
Telewizja: burzliwy rok z okładem
Mijający 2025 rok ma szansę zapisać się w historii polskiej telewizji jako czas względnego spokoju. Poszczególne stacje telewizyjne tworzą nowe programy, walczą o widzów. Funkcjonują, mimo politycznych wstrząsów, instytucje powołane do zarządzania mediami. Niemniej sytuacja w pewnym sensie pozostaje w stanie zawieszenia.
...[czytaj więcej]
Bez ograniczeń
Zaryzykuję stwierdzenie, że Karol Nawrocki wygrał wybory prezydenckie w Polsce dzięki przemyślanej ingerencji administracji amerykańskiej w proces ich przygotowania i przeprowadzenia. Nie ma znaczenia, czy administracja ta działała bezpośrednio, czy posługiwała się instytucjami pośredniczącymi. Postawioną tezę potwierdzają działania poprzedzające finalne rozstrzygnięcie wyborcze, jak też spotkanie Trump-Nawrocki przed drugą turą.
...[czytaj więcej]
O kulturze, polityce i historii
Państwo ma wobec kultury oczywiste obowiązki. A zarazem państwo nie może ingerować w swobody twórcze. Od polityków powinniśmy dziś oczekiwać rozumienia i szanowania nie tylko tego podziału, ale i realizacji przypisanych im zadań. Rozmowa z Rafałem Skąpskim, byłym wiceministrem kultury i sekretarzem Narodowej Rady Kultury.
...[czytaj więcej]
Solidarność, współdziałanie, braterstwo, siostrzeństwo, obawy i niepokoje
Wtedy zaczęło się to skrajnie prawicowo-katolickie szaleństwo: 9 lat dla lekarza, 5 – dla kobiety… To szaleństwo było ulokowane głównie w Senacie, gdzie 99 procent to byli ludzie Solidarności. Okazało się, że nasza kochana, dobra, serdeczna i mądra Solidarność jest zbiorowiskiem kołtunów. A sojusznika mogłam znaleźć tylko w grupach prawdziwie lewicowych.
...[czytaj więcej]
Okruchy czasu, czyli z raptularza wspomnień…
Przygotowuję do publikacji wybór swoich wspominków o ludziach, z którymi zetknął mnie czas miniony i jakiś tam wspólny fragmencik biografii… Mam przed oczami twarze przyjaciół – Sławka Tabkowskiego, Tomka Gluzińskiego… wspólne chwile. Wspominam chwile z przeszłości, chcę zebrać te drobne koraliki zdarzeń, układając obraz epoki, która nas stworzyła i którą tworzyliśmy.
...[czytaj więcej]
Sierpniowe dziedzictwo
Hipotetycznie ocalenie porozumień sierpniowych mogłoby się udać, gdyby umiarkowani przywódcy i doradcy Solidarności wykazali więcej determinacji w walce przeciw radykałom. Trzeba jednak brać pod uwagę także to, że zainteresowane eskalacją konfliktu siły polskie i radzieckie gotowe były posłużyć się prowokacją, by do złagodzenia konfliktu nie dopuścić.
...[czytaj więcej]
Porozumienia sierpniowe po 45 latach. Tezy.
Pogląd, że powstanie Solidarności otworzyło drogę do Okrągłego Stołu jest moim zdaniem wątpliwy. Wydarzenia 1989 r. działy się w scenografii i obsadzie solidarnościowej, jednak źródłem porozumienia była zmiana polityczna w ZSRR. Podobnie jak w 1918, rozstrzygała sytuacja zewnętrzna, ale kuliśmy własny los, na ile było to możliwe (a może i nieco bardziej).
...[czytaj więcej]
Moc i niemoc postaw społecznych wobec wojny i aktualny imperatyw antywojenny
Zdumiewa i niepokoi to, że wielu naszych i europejskich polityków przeświadczonych jest, że agresja zewnętrzna, czyli wojna w naszym geopolitycznym obszarze, jest nieunikniona i że w związku z tym obowiązkiem rządzących jest przekonywać społeczeństwo, iż stan przedwojenny nieuniknienie, czy tego chcemy czy nie, podąża w stronę stanu wojennego.
...[czytaj więcej]
Lipiec amerykański (wrażenia z podróży)
Po powrocie do Polski rozczarowuję słuchaczy, którzy spodziewali się narzekania na Amerykę. Zdarzyło mi się już kilkakrotnie sparafrazować Wyspiańskiego: „Amerykany trzymają się mocno”. Sam jestem nieco zdetonowany tą widokówką, którą im kreślę, jakbym pokazywał fotografię z „National Geographic”. Tak, spodziewałem się czegoś zupełnie innego, jadąc do USA. Opisuję więc to, co widziałem…
...[czytaj więcej]
Dar, który wykorzystuję
Kilkadziesiąt lat temu, wyjeżdżając do Holandii na stałe, zabrałam ze sobą Moralność mieszczańską Marii Ossowskiej. Biografia emigranta jest rozcięta również w sferze hierarchii wartości, nie żyje on u siebie, ale jakby w dwóch światach – tym, który go otacza i tym, który pamięta. Wymaga to pewnej psychicznej odporności, którą uzyskałam, pozostając pod wpływem nauki o moralności.
...[czytaj więcej]
Norymberska lekcja
W listopadzie 1945 roku przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze rozpoczęło się sądowe postępowanie karne przeciwko głównym zbrodniarzom III Rzeszy niemieckiej. Dziewięćdziesiąta rocznica tego zdarzenia stanowi dobrą okazję do refleksji nad tym, dlaczego próby przywrócenia porządku moralnego świata zakończyły się niepowodzeniem.
...[czytaj więcej]
Faszyzacja: społeczne przyzwolenie na nacjonalizm i przemoc
Inną cechą faszyzmu jest skrajny nacjonalizm, obecny w retoryce polskiej prawicy, wśród wielu przedstawicieli kleru i episkopatu, na stadionach, w wielu wypowiedziach polityków, także polityków reprezentujących aktualną władzę. Mamy prezydenta, który głośno i wprost deklaruje niechęć do premiera, obraża i poniża szefa demokratycznie wybranej koalicji.
...[czytaj więcej]
Polska pandemia milczenia – o nadmiarowych zgonach i braku rozliczeń
„Demokracja umiera w ciemności” – głosi motto „The Washington Post”. Brak rozliczeń afer i skandali w okresie pandemii to nie tylko porażka polityczna rządów PiS. To chowanie niewygodnych danych pod dywan i społeczna zgoda na zapomnienie. Jeśli nie domagamy się prawdy – stajemy się współwinni. Jeśli nie pytamy „dlaczego?”, historia znowu powtórzy się.
...[czytaj więcej]
1 września, 1 sierpnia
Dwie daty w dziejach Polski – 1 września (1939) i 1 sierpnia (1944) – są nie tylko miliariuszami odmierzającymi tragedię wspólnoty zamieszkującej polską ziemię, lecz także dramatycznym świadectwem nieodpowiedzialności, ba! – karygodnej głupoty większości polskich polityków. Współczesność dowodzi, że nic nie nauczyliśmy się z lekcji historii.
...[czytaj więcej]
Głos przeciwko broni nuklearnej w Polsce
Jako historyk doktryny nuklearnego odstraszania (nuclear deterrence) nie wierzę w pożytek ulokowania niewielkiego arsenału broni nuklearnej w Polsce.To nie jest droga do zapewnienia Polsce raz na zawsze upragnionego bezpieczeństwa. Przeciwnie, ten krok zwielokrotni zagrożenie atakiem nuklearnym na Polskę.
...[czytaj więcej]
Izraelski nalot na Dohę i nowe wyzwania dla systemu bezpieczeństwa w Zatoce
Atak powietrzny Izraela na polityków Hamasu w Katarze to dramatyczna ironia w geopolityce: nalot wymierzony w organizację terrorystyczną osłabia jednego z najważniejszych mediatorów na Bliskim Wschodzie, nadszarpuje zaufanie do największego sojusznika w regionie i pogłębia brak przewidywalności.
...[czytaj więcej]
Nowy prezydent, stare wyzwania
Wiele wskazuje na to, że prezydent Nawrocki nie chce iść drogą Aleksandra Kwaśniewskiego i że czeka nas permanentny konflikt na szczycie. Może jednak będzie inaczej? Może poczucie odpowiedzialności za państwo i troska o własne miejsce w historii podyktuje mu inną drogę? To będzie jego wybór, a od tego wyboru zależeć będzie, jak historia oceni tę prezydenturę.
...[czytaj więcej]
Może więcej kultury fizycznej?
Dość już z takim wydurnianiem się jak uczenie Narodu czytania poezji Herberta czy cytowania Pana Tadeusza! Zamiast jakiejś niemądrej podstawy programowej szkół powszechnych układanej przez minister Nowacką, zdecydowanie lepiej wdrażać jest Naród w arkana kultury fizycznej, co w zakresie młodzieży męskiej spełniał swego czasu obowiązkowy pobór do wojska, który z niejednego uczynił prawdziwego mężczyznę i raz na zawsze wybił głupoty z głowy.
...[czytaj więcej]
Zmarł Włodzimierz Kłaczyński
3 czerwca odszedł Włodzimierz Kłaczyński. Znamy go jako autora opowiadań, powieści, a głównie z epicko-panoramicznych prozatorskich cykli jak obszerne, pięciotomowe Miejsce. Swoją twórczością dokumentował wielkie polskie powojenne przeobrażenia społeczne, polityczne i obyczajowo-psychologiczne.
...[czytaj więcej]
Czerwone dywany na Alasce: ciąg dalszy gry Putina
Putin zdaje sobie sprawę z braku właściwej oceny strategii i miejsca Rosji w globalnej strukturze interesów USA, chyba że chodzi o tzw. odwróconego Kissingera, co dla Kremla jest kolejnym obszarem do taktycznej rozgrywki. Postrzeganie Rosji przez obecną administrację ogranicza się głównie do jej potęgi jądrowej oraz możliwości współpracy gospodarczej.
16.08.2025, 1:50
...[czytaj więcej]
Echa wyborów prezydenckich
Wybory prezydenckie ujawniły nie tylko polityczne strategie, lecz także głęboki społeczny podział. Media skupiły się na porażce Rafała Trzaskowskiego, pomijając analizę sukcesu Karola Nawrockiego. Czy Polska powiatowa naprawdę pokonała wielkomiejską? Sprawdź, co kryje się za tym wynikiem.
...[czytaj więcej]
Nowa Wielka Gra
Współczesny świat nie porzucił logiki XIX-wiecznej Wielkiej Gry, raczej ją przekształcił. Nic nie wskazuje, że ludzkość potrafi wyjść poza logikę rywalizacji i przekształcić przestrzeń konfrontacji w przestrzeń współpracy. Gdy przyglądamy się pierwszemu ćwierćwieczu XXI stulecia, widzimy cyfrową kontynuację starych gier geopolitycznych w nowych dekoracjach.
...[czytaj więcej]
Wiesław GUMUŁA
Gdyby…
Gdyby w drugiej turze wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej konkurowały dwa konie – koń kary i koń siwy – to wynik niewiele różniłby się od tego ogłoszonego przez Państwową Komisję Wyborczą. Gdyby Rafał Trzaskowski uzyskał niewielką przewagę nad Karolem Nawrockim, to zawartość poniższego artykułu byłaby nieomal taka sama.
...[czytaj więcej]
Wotum nieufności młodych
Młodzież licznie poszła do urn. Po to, aby wyrazić swoje wotum nieufności wobec klasy politycznej. Co trzeci młody wyborca (34,8 proc.) w pierwszej turze oddał swój głos na Sławomira Mentzena. Wydaje się, że trzy czynniki zdecydowały o wyborze młodych: aspiracje dotyczące poprawy jakości życia, negatywny obraz życia politycznego oraz social media jako główne narzędzie pozyskiwania informacji o polityce.
...[czytaj więcej]
Wnioski z przegranych wyborów
Polska stoi w obliczu dwóch scenariuszy, z których żaden nie jest optymistyczny. Jeśli koalicji demokratycznej uda się wygrać wybory parlamentarne w 2027 r., co najmniej do roku 2030 trwać będzie impas w stosunkach między rządem i prezydentem. Gdyby jednak Koalicja przegrała te wybory, Polska na kolejne lata znalazłaby się pod rządami skrajnej prawicy.
...[czytaj więcej]
Historia zagubionej, zapomnianej książki
W kwestii uporczywego blokowania wyjazdu Leopolda Treppera nawet w czasie pomarcowego exodusu, przekonująca wydaje się sugestia, że jego inspiracja mogła pochodzić od towarzyszy radzieckich, uznających, że trzydzieści lat to wciąż za krótki okres, by odsłonić tajemnice Orkiestry. Kolejne epoki – stalinizm, PRL, III RP – skutecznie o jej dyrygencie zapominają.
...[czytaj więcej]
O Bronisławie Wilimowskiej-Szlekys
Pracowałem nad tą książką przez ponad pięć lat, aby wyrazić głęboką cześć Artystce za niezwykłe umiłowanie Polski, niezależnie od gruzińskiego pochodzenia i francusko-włoskiego wychowania. Jej kwiaty, portrety oraz pejzaże polskich miast i wsi, przede wszystkim odbudowującej się Warszawy, były kontynuacją postimpresjonizmu i koloryzmu w powojennej sztuce.
...[czytaj więcej]
Joanna HAŃDEREK
Dwie granice, dwie moralności
Obcy w naszym domu oznacza panikę moralną. Wywołuje skrywane problemy, antagonizmy, wewnętrzne pęknięcia. Dlatego Polska ma dwie granice: jedną otwartą i drugą z murem i zasiekami. Te dwie granice wyrażają jątrzącą się rozbieżność, podział, na jaki choruje nasz naród. Polska A i Polska B, lepszy i gorszy sort, my i oni, prawdziwi Polacy kontra deprawatorzy, lewica, gender, ekologizm. Nasza narodowa tragedia na tym właśnie polega, że zbudowaliśmy granice nie tyle pomiędzy Polską a Białorusią, co między sobą samymi.
...[czytaj więcej]
Czy wybory prezydenckie w Polsce pokazały, że na populizm nie ma szczepionki?
Wyborów w Polsce nie wygrał Karol Nawrocki, chociaż to on obejmie urząd prezydenta RP, ani nie przegrał ich Rafał Trzaskowski. Nie wygrał także Jarosław Kaczyński, który – choć wyznaczył na kandydata Nawrockiego – zapewne sam był zaskoczony jego zwycięstwem. Wybory przegrał Donald Tusk, który nie zrozumiał, czym one właściwie były i czego dotyczyły.
...[czytaj więcej]
Sztuczne kwiaty
Pozostawianie na grobach niewiędnących, udających żywe, plastikowych wiązanek i wieńców zbliża nas do wirtualnego świata (być może jednego z leśmianowskich zaświatów), w którym nic nie może umrzeć z tego powodu, że nie cieszyło się realnym życiem. Było jak wiązanka plastikowych roślin, udawaniem bycia czymś innym i martwym z samego założenia.
...[czytaj więcej]
Nie było wszystko jedno
Silne i opresyjne państwo nie zauważyło lub nie chciało zauważyć gwałtownego rozwoju klubów studenckich, które stały się ostoją swobody dyskusji, fermentu twórczego, niekonwencjonalnego działania, budowania społecznych więzi. Ta wolność klubowa wynikała z zasad funkcjonowania ZSP opartych o organizacyjną wolność wewnętrzną i demokratyczne wybory.
...[czytaj więcej]