Debil i Alfons

Wiele hałasu o nic

Wystawa Nasi chłopcy, otwarta 11 lipca w Muzeum Gdańska, wywołała wściekły wrzask części środowisk na prawicy. Pokazanie losów mieszkańców Pomorza Gdańskiego wcielonych do armii III Rzeszy wrzaskliwi patrioci uznali za uczuć narodowych szarganie. Historia jest taka, jaka była. Dobrze, że pokazano ten mało znany fragment polskich dziejów.

Tewje Mleczarz zagnieździł się w Kopkach

Jeszcze jeden dość swobodny stylistycznie literacki szkic-esej na temat teatralny, jaki się nasunął Autorowi pod koniec tegorocznych wakacji.

Sancho Pansy wędrówka przez współczesność

Ta książka sprawia wrażenie obrazu jak u impresjonistów – namalowana lekkimi, miękkimi pociągnięciami pędzla, dotknięciami; składa się z rozsypanych punkcików i kresek, a dopiero gdy spojrzy się z odpowiedniego dystansu, pokazuje maestrię pióra i życiową mądrość autora.

Okiem dramatopisarza, podpatrywacza scen naszych

Już bez popisowej retoryki z mojej strony, gdyż i tak za bardzo się wżyłem w opisywany obraz, zapominając, że nie pisarzem tu jestem, jeno felietonistyczno-recenzyjnym pisarczykiem, który winien na zimno, bardziej uczenie rzecz referowaną traktować, powiem, że brawo biłem twórcom i wykonawcom szczerze, a nie tam z jakiejś elegancji czy dobrego obyczaju.

Null

Opowiadającą o toczącej się w Ukrainie wojnie o przetrwanie niepodległego państwa trzeba koniecznie przeczytać. Powieść Twardocha jest z pewnością wydarzeniem literackim i mam nadzieję, że tak zostanie odnotowana przez wiernych jego talentowi Czytelników.

Zbliżenie na aktora

Historyk w świecie polityki

Świadectwo historii

Życie i pamięć w trudnych czasach

Barbara Szacka, Życie i pamięć w trudnych czasach, PIW, Warszawa 2024 rok, 496 stron.

Barbara Szacka posiadała wyrazisty światopogląd i sympatie polityczne. Potrafiła jednak powstrzymać się od kategorycznych ocen wielu ludzi. Niełatwo też zdobyć się na zniuansowaną ocenę socjalizmu w wersji PRL czy też ówczesnego marksizmu, a autorka osiąga to z dobrym skutkiem. To kolejna zaleta książki, którą można traktować jako wartościowe źródło dla badań historii socjologii w Polsce opowiedziane z prywatnej perspektywy.

Szli na Zachód osadnicy…

Karolina Ćwiek-Rogalska, Ziemie. Historie odzyskiwania i utraty, Wydawnictwo RN, Warszawa 2024, 432 strony.

Ponad 400 stron opowieści o regionie znanym pod nazwą „Ziemie Odzyskane”. To tutaj miliony ludzi zmuszonych przez okoliczności i skuszonych okolicznościami zaczną nowe życie wśród pozostałości życia innych – pisze autorka i nie kryje, że w tym tyglu ludzkich życiorysów i dawnych małych ojczyzn historia «Ziem Odzyskanych» bywa historią przypuszczeń, gdybań i domniemań. Sprawiedliwie waży racje – oddaje głos nie tylko przybyszom, którzy w zamian za obiecany dobrobyt i spokój, na miejscu zastali chaos i biedę, ale wysłuchuje także głosu drugiej strony – Niemców, dla których tu był ich Heimat. To książka o korzeniach – zapuszczanych i odciętych, o tożsamości i duchach przeszłości, które nigdy do końca nie znikają.

Reportaże o książkach, ludziach i ich zbiorach

Mirosława Łomnicka, Reportaże o prywatnych księgozbiorach. Domowe biblioteki, redakcja Ewa Tenderenda-Ożóg, wydawnictwo Biblioteka Słów, Warszawa 2024, 395 stron.

Są teksty, które publikowane pojedynczo w prasie fachowej raczej słabo zapadają w pamięć, dopiero zespolone w formę książkową tworzą zgrabną i interesującą całość, np. jako zbiorowy portret danego zjawiska. Tak stało się w przypadku zbioru Reportaże o prywatnych księgozbiorach Mirosławy Łomnickiej, autorki znanej m.in. z aktywności publicystycznej na łamach „Magazynu Literackiego Książki”. W opowieści Łomnickiej o zbiorach jest miejsce i na książki wielkiej wagi dla kultury narodowej, i na komiksy, znane serie wydawnicze, fantastykę, książki jednego autora, dzieła o kulturze i sztuce, o sporcie, jazzie i muzyce popularnej, matematyce, leczeniu, Bogu i religii, jak i na książki najbardziej popularne, których wartość sprowadza się do przysłowiowego przeczytania w pociągu.

Curriculum vitae Karola Czejarka

Karol Czejarek Autobiografia. Moja droga przez życie, Świętokrzyskie Towarzystwo Regionalne, Zagnańsk 2025, 414 stron.

„Moja droga do polskości – będzie przede wszystkim o tym, jak ja urodzony w BERLINIE – z matki Niemki i z ojca DUMNEGO ŚLĄZAKA z Zabrza (którego ojciec i dziadkowie brali udział w Powstaniach Śląskich) – stałem się POLAKIEM… będzie też o tym, jak na Pomorzu Zachodnim po roku 1945 powstawały nowe polskie tradycje, a Szczecin i jego powiaty zaczęły się liczyć na mapie powojennego rozwoju polskiej kultury. Także Polska – jako kraj i państwo, mimo iż wtedy była ludowa – znów liczyła się w kulturze i sztuce (a nie tylko w rozwijającej się gospodarce morskiej) w Europie i na świecie” – te słowa autora autobiografii zachęcają do lektury tej wyjątkowej opowieści Karola Czejarka –  publicysty, recenzenta literackiego, dociekliwego autora wywiadów z wybitnymi ludźmi kultury i sztuki, filologa germańskiego, doktora nauk humanistycznych, tłumacza z języka niemieckiego, wykładowcy akademickiego.

Księga dżihadu

Wojciech Szewko, Księga dżihadu, Altbuch, Warszawa 2024, 352 strony.

Polecam tę książkę wszystkim, których interesuje świat islamu lub obawiają się zagrożenia terrorystycznego. Konflikt cywilizacyjny, w którym uczestniczyć będą z jednej strony państwa lub ugrupowania islamskie, a z drugiej cywilizacja zachodnia, jest realny. Wyciągając wnioski z tej lektury, można przewidywać dwa możliwe kierunki walki: jeden to rosnąca integracja państw i ugrupowań islamskich aż do możliwego stworzenia centrum islamu (kalifatu), a czynnikiem tej integracji będzie religia; drugi – to ataki na niewiernych na ich terytorium. Oba wykorzystywano w przeszłości, choć z miernym powodzeniem.

Nexus

Yuwal Noah Harari, Nexus. Krótka historia informacji od epoki kamienia łupanego do sztucznej inteligencji, Wyd. Literackie, Kraków 2024, 615 stron

Harari, autor głośnej, popularnej także w Polsce, książki Krótka historia ludzkości, pisze w Nexusie o współczesności cywilizacji ludzkiej i prognozuje, jak dalej potoczy się historia. Rozpatruje naszą historię i przyszłość jako rozwój sieci informacyjnych.

Grecja (antyczna) na nasze czasy

Marek Węcowski, Tu jest Grecja! Antyk na nasze czasy, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2023, 282 strony.

Profesor Marek Węcowski, historyk z Uniwersytetu Warszawskiego, znawca dziejów starożytnych kultur i państw, napisał książkę o starożytności greckiej i rzymskiej z punktu widzenia naszej teraźniejszości.  Frapująca przygoda z historią, nierozerwalnie związaną z realiami dzisiejszej epoki.

Portret socjalisty na ambonie

Joanna Kuciel-Frydryszak, Słonimski. Heretyk na ambonie, Wydawnictwo Marginesy, Warszawa 2024 rok, 470 stron.

W 2025, ogłoszonym Rokiem Antoniego Słonimskiego, biografia poety, publicysty i kronikarza swoich czasów spisana znakomitym piórem Joanny Kuciel-Frydryszak jest wydarzeniem naukowym i popularyzatorskim bardzo na czasie. Walorów opracowaniu dodaje szeroko zarysowane historyczne tło wydarzeń.

Ismail Kadare i jego tłumacz

Nakładem wydawnictwa Sedno ukazały się ostatnio dwie powieści Ismaila Kadarego – Kronika w kamieniu oraz Most o trzech przęsłach. Jak podkreśla tłumacz, Marek Jeziorski, Ismail Kadare jest w historii literatury albańskiej zjawiskiem unikatowym. Zasług Kadarego dla rozwoju literatury albańskiej  i jej promocji w świecie nie da się porównać z twórczością żadnego innego pisarza Albanii.

Zaczyna się całkiem obiecująco

Piontek nie jest arcydziełem na miarę Króla czy Morfiny. Najbardziej przypomina poprzednią powieść autora – Chołod, z interpretacją której sam nie potrafiłem się uporać. Twardoch to jednak pisarz wybitny i bubla spod pióra nie wypuści. I choć zakałapućkaliśmy się – on w pisaniu i ja potem w czytaniu – to książkę wszystkim polecam. Szczególnie, że sporo dialogów napisał w języku śląskim, dopiero co odstawionym do kąta przez veto Naczelnika…(o, przepraszam! Prezydenta Rzeczpospolitej), więc te apetyczne fragmenty polecam szczególnie.

Elegia Jamesa Davida (de domo Donalda) Vance’a

Zaczynałem czytać tę powieść z dużą nieufnością. Potykałem się na jej początkowej chropowatości, z czasem zaczynała jednak wciągać. To naprawdę nieźle napisana książka! Chwilami lekkością i humorem przypominała mi Sen o okapi Mariany Leky. Czasami autor uderza w poważniejsze tony, dokonując krótkich analiz socjologicznych opisywanej przez niego społeczności. Wspomnienia nacechowane sympatią i współczuciem mieszają się z troską i propozycjami rozwiązań.

Niewinna książeczka w ramach prewencji ogólnej

Rzadki przykład literatury napisanej z pozycji dziecka, które przeżywa różne życiowe sytuacje: te niegroźne, z pozoru niegroźne, bardzo groźne, jak i takie niemal z horroru (dla małoletnich). Ciocia Mati i tajemniczy mnich składa się z kilkunastu opowiadań przygodowych, w których sprytnie ukryty jest przekaz dydaktyczny. Generalnie chodzi o to, aby radzić sobie w każdej sytuacji, a z opresji wychodzić samodzielnie.

Stoner, czyli pochwała zwyczajnego życia

Powieść Stoner jest zapisem życia, od narodzin do śmierci, jednego człowieka, życia przeciętnego, banalnego. A jednak ulegamy czarowi Stonera. Kim zatem jest tytułowy bohater? Najprościej mówiąc, był zwyczajnym, przeciętnym człowiekiem, jednym z wielu, kimś z kim każdy może się utożsamić. Stoner to Everyman, nieomal bohater moralitetu. Tym, co do niego przyciąga, jest jego autentyzm, niekłamana, autentyczna zwyczajność.

Wielka improwizacja Adama M.

Z wielką swobodą po jakimś wstępie, po prezentacji podstawowego motywu zaczyna plątać wątki, źle się wyraziłem, zaczyna je zaplatać. Rozpuścił palce po klawiaturze, trzymając rytm jak dobry woźnica lejce i coraz to pogania gniade swego zaprzęgu, a nawraca, a tych paluchów chyba mu przybyło, co on nimi wyprawia! Gra już nie jeden fortepian, ale chyba pięć.

Wierzący i niewierzący. Dialog i tożsamość. Nie u nas – w Ameryce

Dwoje autorów chce wykazać, że świecki świat nie jest czymś, czego należy się obawiać. Nie jest światem, przed którym ostrzega Dostojewski i nad którym lituje się Tołstoj.

Panorama przemian współczesnego świata

Jan Szmyd, Przekroje cywilizacyjnych przemian współczesnego świata i człowieka. Epokowa transformacja wszystkiego – szansa i zagrożenie, Wydawnictwo Naukowe Pigonianum, Krosno 2023, 340 stron.

Rafała Skąpskiego opowieści rodzinne

Rafał Skąpski, Panny z Genewy. Wydawnictwo Austeria, Kraków – Budapeszt – Syrakuzy 2024, 217 stron.

Żuan Don dobrze opisany

Przybora, zamiast pomnika, uzyskał coś znacznie cenniejszego – silne i rozrastające się plemię wiernych wyznawców, do których zaliczała się np. Wisława Szymborska.

Rausz – Niemcy między wojnami

Harald Jahner, Rausz – Niemcy między wojnami, przełożyła Monika Kilis, Wydawnictwo Poznańskie Sp. z o.o., Poznań 2023.

Steinbeck po latach

John Steinbeck, Dziennik z podróży do Rosji (ze zdjęciami Roberta Capy), Prószyński i S-ka, Warszawa 2024, ss. 248.

Kronika wojny

Andrzej Małkiewicz, Piotr Szymaniec, Wojna nowego wieku? Agresja Rosji przeciw Ukrainie 2022–2023, Inforteditions, Warszawa 2023, s. 540.

Wojna widziana inaczej

W odnalezionych po latach listach kaprala Wehrmachtu widać konflikt wartości religijnych i obowiązków obywatelskich. Bruno Mielke znalazł się na rozdrożu. Niemiecki faszyzm zakładał wiarę w prymat rasy germańskiej, ślepe podporządkowanie Fuehrerowi, uznanie państwa za drogowskaz moralny – choć oficjalnie nie zerwano z dogmatami Kościoła.

Agnieszka Holland i kłopoty z władzą

Agnieszka Holland słusznie uchodzi za wybitną postać w kinematografii polskiej i międzynarodowej. Jednakże prezentacja jej filmów nie wyczerpuje wszystkich kierunków ich intelektualnej zawartości. Do tych najczęściej pomijanych należą wątki filozoficzne obecne w jej twórczości, natura współczesnej cywilizacji, antropologia i psychologia społeczna.

Autorytaryzm początków XXI wieku. Tendencje, ewolucja, perspektywy

Po dyktaturach strachu współcześnie wśród państw niedemokratycznych zaczynają dominować dyktatury spinu.

Humanistyczny ruch świecki w opinii autora IPN

Bogusław WÓJCIK, Być pomocnikiem partii, Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, Oddział w Rzeszowie, Rzeszów – Warszawa 2023 s. 639 plus fotografie, s. 20 nlb.

Siedem życzeń

Siedem życzeń. Rozmowy o źródłach nadziei, Znak, Kraków 2023, s. 320.

O złym człowieku w polityce

Wywód Kuźniara toczy się ledwie na 200 stronach tekstu i dla wprawnego czytelnika jest do przetrawienia właściwie w jedną noc, ale siła tej książki polega na zasianiu ziarna głębszej refleksji. Po jej lekturze chciałoby się bowiem podjąć jakiś wysiłek, aby to zło zminimalizować, a nawet wyrugować, choćby na własnym, krajowym podwórku.