Lipiec amerykański (wrażenia z podróży)

Po powrocie do Polski rozczarowuję słuchaczy, którzy spodziewali się narzekania na Amerykę.  Zdarzyło mi się już kilkakrotnie sparafrazować  Wyspiańskiego: „Amerykany trzymają się mocno”. Sam jestem nieco zdetonowany tą widokówką, którą im kreślę, jakbym pokazywał fotografię z „National Geographic”. Tak, spodziewałem się czegoś zupełnie innego, jadąc do USA. Opisuję więc to, co widziałem…

Głos przeciwko broni nuklearnej w Polsce

Jako historyk doktryny nuklearnego odstraszania (nuclear deterrence) nie wierzę w pożytek ulokowania niewielkiego arsenału broni nuklearnej w Polsce.To nie jest droga do zapewnienia Polsce raz na zawsze upragnionego bezpieczeństwa. Przeciwnie, ten krok zwielokrotni zagrożenie atakiem nuklearnym na Polskę.

Izraelski nalot na Dohę i nowe wyzwania dla systemu bezpieczeństwa w Zatoce

Atak powietrzny Izraela na polityków Hamasu w Katarze to dramatyczna ironia w geopolityce: nalot wymierzony w organizację terrorystyczną osłabia jednego z najważniejszych mediatorów na Bliskim Wschodzie, nadszarpuje zaufanie do największego sojusznika w regionie i pogłębia brak przewidywalności.

Czerwone dywany na Alasce: ciąg dalszy gry Putina

Putin zdaje sobie sprawę z braku właściwej oceny strategii i miejsca Rosji w globalnej strukturze interesów USA, chyba że chodzi o tzw. odwróconego Kissingera, co dla Kremla jest kolejnym obszarem do taktycznej rozgrywki. Postrzeganie Rosji przez obecną administrację ogranicza się głównie do jej potęgi jądrowej oraz możliwości współpracy gospodarczej.

16.08.2025, 1:50

Nowa Wielka Gra

Współczesny świat nie porzucił logiki XIX-wiecznej Wielkiej Gry, raczej ją przekształcił. Nic nie wskazuje, że ludzkość potrafi wyjść poza logikę rywalizacji i przekształcić przestrzeń konfrontacji w przestrzeń współpracy.  Gdy przyglądamy się pierwszemu ćwierćwieczu XXI stulecia, widzimy cyfrową kontynuację starych gier geopolitycznych w nowych dekoracjach.

Dwie granice, dwie moralności

Obcy w naszym domu oznacza panikę moralną. Wywołuje skrywane problemy, antagonizmy, wewnętrzne pęknięcia. Dlatego Polska ma dwie granice: jedną otwartą i drugą z murem i zasiekami. Te dwie granice wyrażają jątrzącą się rozbieżność, podział, na jaki choruje nasz naród. Polska A i Polska B, lepszy i gorszy sort, my i oni, prawdziwi Polacy kontra deprawatorzy, lewica, gender, ekologizm. Nasza narodowa tragedia na tym właśnie polega, że zbudowaliśmy granice nie tyle pomiędzy Polską a Białorusią, co między sobą samymi.

Blaski i cienie polityki Trumpa – w kraju i za granicą

Dzięki stosowaniu polityki tweetu dnia i polityki EO, czyli zarządzania przez jednodniowe wpisy internetowe lub przez dzienne rozporządzenia wykonawcze (ang. Executive Orders, EO), Donald Trump wprowadził nowe standardy do amerykańskiej dyplomacji i polityki międzynarodowej oraz polityki wewnętrznej. Co więcej, tendencja ta rośnie w zauważalnym tempie.

Ameryka na krawędzi, czyli niepewne dziedzictwo MAGA

Decyzje Trumpa w polityce wewnętrznej zapoczątkowują proces erozji wieloletnich tradycji demokratycznych i konstytucyjnych zabezpieczeń Ameryki. Działania jego administracji na scenie międzynarodowej prowadzą do nieodwracalnej zmiany roli USA jako globalnego lidera  i przekształcenie całej architektury stosunków międzynarodowych.

Unia obronna

Unia Europejska wyruszyła w drogę ku jakiejś formie sojuszu obronnego. Zgodnie z utrwaloną praktyką i tzw. metodą Jeana Monnet nie wiemy jeszcze, jaką przyjmie on postać, ale wkroczenie na nowy obszar integracji nie powinno już budzić wątpliwości. Państwa członkowskie podjęły tę decyzję kierunkową wyjątkowo szybko, w ciągu niespełna dwóch miesięcy.

Geopolityka imperiów i dramat Ukrainy

Potwierdzają się niestety pesymistyczne prognozy dotyczące losów wojny rosyjsko-ukraińskiej. Płynące z Waszyngtonu sygnały i naciski wskazują na to, że Stany Zjednoczone zmierzają do takiego zakończenia wojny, które zaspokoiłoby minimalne żądania Rosji: uznanie aneksji Krymu, straty terytorialne Ukrainy na wschodnich krańcach państwa.

Analiza z końca kwietnia 2025 r., która nagle znów okazała się nad wyraz aktualna.

Nowy (nie)ład światowy, bezpieczeństwo Polski i trwały pokój

Charakter współczesnej wojny radykalnie się zmienił. Początek inwazji Rosji na Ukrainę przypominał II wojnę światową, jednak niepowodzenie wojny błyskawicznej wymusiło zmiany w strategii i taktyce. Obecnie co pół roku sposób prowadzenia walk oraz sytuacja na polu bitwy ulegają znaczącym przeobrażeniom. Wojna nigdy już nie będzie taka, jak w lutym 2022 roku.

Nie dać się strącić z konia

Wydarzenia początku 2025 roku przebiegają w cieniu finansjalizacji. Negocjowana jest jej nowa architektura finansowa i geostrategiczna. Stany Zjednoczone próbują ustawić się w roli jedynego krupiera rozdającego karty, rozdzielającego role sojuszników, partnerów, wasali i ofiar. Inni również chcieliby odegrać znaczącą rolę w negocjowaniu nowych reguł.

Paradoksy i nonsensy wojen współczesnych.
Odczłowieczona technologia militarna

Dokonujący się na naszych oczach proces przemiany wojny klasycznej w nowotechnologiczną zmierza do jakościowo nowej wojny, dotąd nieznanej i niepraktykowanej, zagrażającej ludzkiej przyszłości; wojny, która sama w sobie znosi się w swej absurdalności i paradoksalności oraz w swym swoistym ekstremizmie mechanicznym i bez reszty odczłowieczonym charakterze.

Trump na Bliskim Wschodzie. Nowy ład liczony w dolarach

W swoją pierwszą podróż zagraniczną prezydent Trump nie udał się do Europy ani, przykładowo, do Japonii, lecz na Bliski Wschód. Niezależnie od wymiernego, mierzonego w bilionach dolarów, jej wyniku, wizyta prezydenta USA dobrze charakteryzuje i transakcyjny, handlowy styl uprawiania polityki przez Donalda Trumpa, i jego uproszczone, w kategoriach giełdy, pojmowanie świata.

USA–Iran: nowe rozdanie

Nieoczekiwana propozycja D. Trumpa, aby Rosja pośredniczyła w kontaktach USA-Iran, którą wkrótce zmieniła amerykańska groźba pod adresem Teheranu „bombardowań, jakich świat nie widział”, ponownie przyciągnęła uwagę do „problemu irańskiego”. W wypowiedziach ekspertów i „ekspertów” czy komentarzach medialnych dominuje amerykański lub europejski ogląd sytuacji. Dla zrozumienia sytuacji niezbędne jest uwzględnienie także irańskiej percepcji sytuacji.

Twarde państwo

Fukuyama określił postępujący proces dekompozycji amerykańskiego porządku mianem politycznego rozkładu (political decay). Żarłoczne termity mają jeszcze sporo do zrobienia, bo korzenie demokracji sięgają tam głęboko. W Polsce dopiero co zbudowany fundament demokratycznego porządku politycznego nie zniósł dobrze pierwszej poważnej próby.

Pokłosie wojny

Realizacja obietnicy Trumpa rychłego zakończenia wojny miałaby doniosłe konsekwencje dla Ukrainy, Rosji i dla Europy, w tym dla Polski. Warto już teraz zastanowić się, jakie. Ukraina wyszłaby z wojny jako państwo suwerenne, ale zmuszone do pogodzenia się z utratą terytoriów. Zamrożone konflikty mają to do siebie, że trwają przez dziesięciolecia.

Polityka Donalda Trumpa w szerszej perspektywie

Trudno ocenić, kto przoduje w wyścigu do nowej cywilizacji – Chiny czy Unia Europejska. Wydaje się, że Rosja okopała się na konserwatywnych pozycjach i stara się zrobić wszystko, aby powstrzymać zachodzące zmiany. Stany Zjednoczone Donalda Trumpa również przyjęły konserwatywne podejście, próbując stworzyć iluzję potęgi poprzez imperialistyczne rozwiązania.

Koniec NATO, jakie znamy?

To, czego trzeba Europie, to bardziej ekonomiczne gospodarowanie wydatkami wojskowymi poprzez lepszą koordynację działań inwestycyjnych, produkcyjnych i zaopatrzeniowych. To zadziwiające, jak marnie ta koordynacja wygląda zarówno w Sojuszu Północnoatlantyckim, jak i w łonie Unii Europejskiej. Rzecz nie tylko w tym, ile się wydaje, lecz jak się wydaje.

Krajobraz polityczny po wyborach parlamentarnych w Niemczech

Realistycznie biorąc, tylko program uporania się przez nowy koalicyjny rząd kanclerza Friedricha Merza z problemami wewnętrznymi Niemiec narosłymi nie tylko w okresie rządów koalicji SPD-Zieloni-FDP, ale jeszcze z czasów kanclerstwa Angeli Merkel, daje szansę, w przeważającym przekonaniu, na zatrzymanie wzrostu poparcia dla dążącej do przejęcia władzy AfD.

Dziewięć tez na temat strategii bezpieczeństwa Polski na lata 2025–35

Okres, w którym system relacji międzynarodowych opierał się na zasadach nienaruszalności granic i terytorialnej integralności państw, definitywnie dobiegł końca. Na rosyjskie próby narzucenia siłą jej imperialnych roszczeń nałożyły się populistyczne tendencje w niektórych krajach Zachodu. A przede wszystkim – ponowny wybór Donalda Trumpa na prezydenta USA.

Wyspa Ameryka

Koleżanka z Polski zapytała, co sądzę o tym, co się wyprawia w Stanach Zjednoczonych. Odpowiedziałem jej tak: wyobraź sobie, że USA to wyspa, a Ty jesteś jej prezydentem, który ma wielkie uprawnienia, a poza tym jesteś typem ego-maniaka. Do spełnienia Twoich planów potrzebujesz sprawczości oraz determinacji; to zapewniają zasoby wyspy i Twój charakter.

Dalekie podróże

Ruszyła kawalkada: prezydent ze swoją świtą (na rozmowie z Trumpem nie zauważyłem ministra Sikorskiego i p.o. ambasadora Klicha, nad czym radziłbym się zastanowić). Podróż trwała 12 godzin, oczekiwanie – 3, a rozmowa 10 minut. Przy poszanowaniu proporcji wychodzi, że plus minus jak na spotkaniu Stanisława Augusta z Katarzyną II w 1787 r. w Kaniowie.

Świat na głowie

Jak Nikita Chruszczow, John Mearsheimer i Carl Schmitt mogliby pomóc w zrozumieniu tego, co powiedział J.D. Vance w Monachium? Początek drugiej kadencji Donalda Trumpa zaczął się jak w scenariuszu pisanym przez Hitchcocka – od trzęsienia ziemi na Grenlandii, w Panamie, Kanadzie oraz w Strefie Gazy. Pierwsza fala tektonicznej polityki była, przyznać trzeba, silna, wręcz – nomen omen – wstrząsająca. Jeśli tak, to co mogłoby spowodować, że napięcie miałoby jeszcze rosnąć?

Powrót kondotierów

Współczesną wojnę można toczyć bez oficjalnego wypowiedzenia i użycia sił zbrojnych, na płaszczyźnie informacyjnej, gospodarczej czy kulturowej. Coraz częściej mówi się o kosmicznym teatrze działań wojennych i nowych rodzajach sił zbrojnych, takich jak wojska kosmiczne. Zmiany zaszły również na ziemskich polach bitew: cyfryzacja i robotyzacja oraz tworzone z najemników prywatne jednostki wojskowe.

Europa w świecie potęg

Kiedy po zakończeniu kadencji posła do Parlamentu Europejskiego zastanowiłem się nad przyszłością UE, ujrzałem ją w dość pesymistycznych barwach. Zajmowanie się zupełnie innymi sprawami pozwoliło mi spojrzeć na tę kwestię z większym dystansem. Bardzo wątpię w realność wykonania istotnych kroków ku instytucjonalnemu wzmocnieniu Unii.

Syria – ilu aktorów zadecyduje o jej przyszłości?

Wszystkie dotychczasowe próby rozwiązania kryzysu za stołem rozmów okazały się bezproduktywne, gdyż każdy z uczestników wielkiej gry na Bliskim Wschodzie realizował własne interesy. Teraz nastąpi nowy akt dramatu w Syrii, w którym główni aktorzy – Turcja, Iran, Izrael, Rosja, USA… i kilkadziesiąt syryjskich i ościennych ugrupowań – będą próbowali zrealizować swoje cele strategiczne.

Innowacyjność lekarstwem na wszystko

Mario Draghi przedstawił raport dotyczący przyszłości europejskiej konkurencyjności. Diagnoza w nim zawarta jest bardzo niekorzystna dla Unii Europejskiej. Stwierdzono wprost, że bez zmiany polityki Europejczycy, w porównaniu z innymi regionami świata, będą biednieć. W szczególności problemem będzie luka innowacji pomiędzy Europą a USA, która będzie narastać.

Szara eminencja

Co naprawdę wiemy o kimś, kto – jak już szepcze się na waszyngtońskich salonach – może odgrywać jedną z najbardziej znaczących ról w nowej administracji? Jaki będzie wpływ Elona Muska na nową polityczną rzeczywistość, w której 47. prezydent będzie miał większość w Izbie Reprezentantów i w Senacie? Do jakiego stopnia nie Trump, lecz Musk jest przewidywalny?

Wymowa amerykańskich wyborów 2024

Wygrana Donalda Trumpa jest wynikiem polaryzacji politycznej, a zarazem polaryzację tę pogłębia. Dla Stanów Zjednoczonych oznacza umacnianie konserwatywnego zwrotu, który obserwujemy od pewnego czasu. Dla świata stanowi przestrogę – przypomnienie, że bezpieczeństwa nie wolno budować jedynie na zaufaniu do potęgi USA. Czekają nas trudne lata.

Wschód z Południem przeciwko Zachodowi?

Czemu globalne Południe nas nie rozumie, nie staje po stronie Ukrainy i wspierającego ją Zachodu? Istnieje wiele przyczyn: bieżące interesy, chęć zburzenia systemu stosunków międzynarodowych – według tych państw niesprawiedliwego, postkolonialne sentymenty, zbieżność tych krajów oraz Rosji w interpretacji ich historii w kontekście procesów modernizacyjnych.

Izrael i Palestyna: po drugiej stronie lustra

Juliusz Gojło, arabista, znawca Bliskiego Wschodu i islamu (specjalizuje się w teologii szyizmu, był przez wiele lat ambasadorem Polski w Iranie) analizuje wojnę izraelsko-palestyńską przez pryzmat radykalizacji religijnej obu stron konfliktu. Wyjaśnia, jak Izrael i ruch Hamas zaprzęgły religie i nacjonalizmy do realizacji bieżących celów politycznych.

Czy Chiny szykują się do wojny?

Chiny, które stały się pierwszą potęgą gospodarczą świata, są rozpatrywane przez USA jako główne zagrożenie dla amerykańskiej dominacji.  Także NATO, podczas szczytu w Waszyngtonie, uznało Chiny za wyzwanie dla bezpieczeństwa obszaru euro-atlantyckiego. Aby nie ulegać uproszczonemu spojrzeniu na stosunki między ChRL i NATO należy jednak uwzględnić szerszy kontekst międzynarodowy, w tym utratę przez szeroko rozumiany Zachód dominującej roli w stosunkach międzynarodowych.

Czy współczesne państwa stać na mądrość?

Przemysław Grudziński, wybitny polski dyplomata i myśliciel, piastujący w przeszłości wysokie funkcje państwowe, dzieli się z czytelnikami jego książek i bloga gorzkimi refleksjami nad kondycją współczesnego świata. W swojej najnowszej pracy „Rozpadające się światy” Grudziński nie szczędzi też boleśnie krytycznych uwag o polityce Polski i polskich elitach, rozprawiając się z megalomanią i mitotwórstwem.

U progu gwiezdnych wojen

Jak to z planami wojennymi bywa – wcześniej lub później pojawi się ktoś, kto nie zważając na międzynarodowe zobowiązania przystąpi, w imię jakiejś obłąkańczej idei lub pod pozorem obrony przed potencjalnymi wrogami, do  realizacji także tych w kosmosie. Koszty takiego przedsięwzięcia będą ogromne, znacznie przekraczające te przeznaczone na ziemskie zbrojenia.

Czy humaniści, do tego lewicowi, mogą toczyć wojny?

Idea wiecznego pokoju, uznania przez wszystkich ludzi i wszystkich przywódców politycznych, że lepiej jest współpracować niż gromadzić coraz większe zapasy śmiercionośnych broni i później się nimi zabijać, jest pociągająca. Jest też – przyznajmy – nierealistyczna. A co począć w sytuacji, gdy wojna przestała być abstraktem i trwa tuż za naszymi granicami?